Οι καρκίνοι του πεπτικού μπορεί να ξεφύγουν από τα όρια ενός οργάνου και να απλωθούν σαν μικρές μάζες σε όλη την έκταση της κοιλιάς. Αυτή η κατάσταση, που ονομάζεται «περιτοναϊκή καρκινωμάτωση», ήταν για πολλές δεκαετίες ένδειξη τελικού σταδίου. Σήμερα, έπειτα από κλινικές μελέτες πολλών ετών, οι ασθενείς με περιτοναϊκή καρκινωμάτωση αποκτούν ξανά ελπίδες.
1. Τι είναι η περιτοναϊκή καρκινωμάτωση;
Ο καρκίνος του πεπτικού (παχύ έντερο, στομάχι, σκωληκοειδής απόφυση) αλλά και των άλλων ενδοκοιλιακών οργάνων δίνει μεταστάσεις με τρεις τρόπους:
- Μέσω του φλεβικού αίματος, καρκινικά κύτταρα μεταναστεύουν και γίνονται μάζες (μεταστάσεις) σε άλλα όργανα, όπως το συκώτι και οι πνεύμονες.
- Μέσω των λεμφαγγείων καρκινικά κύτταρα μεταναστεύουν σε ενδιάμεσους λεμφαδένες και δημιουργούν εκεί νέες μάζες.
- Ελεύθερα καρκινικά κύτταρα μπορούν να αποπέσουν μέσα στην περιτοναϊκή κοιλότητα, δηλαδή μέσα στο κύτος της κοιλιάς, και να καλύψουν με εμφυτεύσεις πολλά από τα όργανα της κοιλιάς.
Τα κύτταρα που διασπείρονται στην περιτοναϊκή κοιλότητα μπορεί να επιβιώσουν, να εμφυτευθούν και να αναπτυχθούν σε πολλαπλές ενδοκοιλιακές μάζες. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται «περιτοναϊκή καρκινωμάτωση». Τα καρκινικά κύτταρα εμφυτεύονται με ιδιαίτερη ευκολία σε περιοχές όπου έχει ήδη πραγματοποιηθεί μια χειρουργική επέμβαση, αλλά και σε περιοχές φλεγμονής, όπως σε περιπτώσεις διάτρησης του οργάνου που πάσχει (π.χ., ρήξη παχέος εντέρου). Τελικά, τα καρκινικά κύτταρα εξελίσσονται σε όγκους που καλύπτουν μεγάλα κομμάτια του περιτοναίου (το «σεντόνι» που καλύπτει εσωτερικά την κοιλιά και όλα τα όργανα). Η περιτοναϊκή καρκινωμάτωση συχνά συνοδεύεται από ασκίτη, δηλαδή την άθροιση υγρού στην κοιλιά.
2. Ποιοι καρκίνοι εμφανίζονται με εικόνα περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης;
Υπάρχουν μερικές μορφές καρκίνου που εμφανίζουν συχνότερα το φαινόμενο της περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης. Τέτοιοι είναι το μεσοθηλίωμα, οι καρκίνοι της σκωληκοειδούς απόφυσης (ψευδομύξωμα), ο καρκίνος των ωοθηκών και ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Όμως, δυνητικά κάθε καρκίνος των ενδοκοιλιακών αλλά και άλλων οργάνων μπορεί να οδηγήσει σε διάχυτη νόσο μέσα στην κοιλιά.
Η κατάσταση αυτή θεωρείται ακόμη και σήμερα από τους περισσότερους χειρουργούς και ογκολόγους ως τελικό στάδιο μιας νόσου που δεν επιδέχεται θεραπείας. Όμως, η συστηματική κλινική και εργαστηριακή έρευνα του Paul Sugarbaker, των συνεργατών του και πλέον των μαθητών του, έχει να επιδείξει θεαματικά αποτελέσματα με αύξηση της επιβίωσης ή και ίαση σε πολλές περιπτώσεις.
3. Σε τι εξετάσεις πρέπει να υποβληθεί ο ασθενής πριν από την επέμβαση;
Πριν από την επέμβαση πρέπει να γίνει η καλύτερη δυνατή σταδιοποίηση του καρκίνου. Σταδιοποίηση είναι η διαδικασία της αποτύπωσης της έκτασης του καρκίνου σε κάθε δεδομένη στιγμή. Πολλές φορές, η σταδιοποίηση δεν είναι απόλυτα ακριβής, καθώς κάθε εξέταση έχει και ένα περιθώριο λάθους. Συνήθως, απαιτείται ένας συνδυασμός αξονικών και μαγνητικών τομογραφιών. Ειδικά στην περίπτωση της περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εκτιμηθεί η επέκταση της νόσου στο λεπτό έντερο. Ο λόγος είναι ότι το λεπτό έντερο δεν μπορεί εύκολα να καθαρισθεί από καρκινικές μάζες. Η εξέταση που φαίνεται να βοηθά περισσότερο στην εκτίμηση της κατάστασης του λεπτού εντέρου είναι η «αξονική εντερόκλυση». Πρόκειται για μια τροποποιημένη αξονική τομογραφία, στην οποία με τη βοήθεια ενός καθετήρα χορηγούμε μεγάλη ποσότητα υγρού στο λεπτό έντερο ώστε αυτό να διαταθεί. Σε περιπτώσεις όπου η προεγχειρητική μελέτη δεν κρίνεται ικανοποιητική, είναι σωστό να προηγείται διαγνωστική λαπαροσκόπηση από τον χειρουργό που τελικά θα πραγματοποιήσει και την τελική επέμβαση. Με τη διαγνωστική λαπαροσκόπηση, ο χειρουργός μπορεί να πάρει την τελική απόφαση για το εάν ο ασθενής είναι υποψήφιος για θεραπευτική επέμβαση.
Εξαιρετικά σημαντική είναι η προετοιμασία του ασθενούς για την επέμβαση, η οποία είναι πολύωρη και απαιτητική. Ιδιαίτερο ρόλο στην προετοιμασία έχει η αναισθησιολογική ομάδα. Η υπεύθυνη αναισθησιολόγος κ. Σαμαντά έχει τη μεγαλύτερη εμπειρία σε επεμβάσεις κυτταρομείωσης και θα φροντίσει να ολοκληρωθεί μία από τις μεγαλύτερες επεμβάσεις της γενικής χειρουργικής με ασφάλεια.
4. Τι είναι η κυτταρομειωτική χειρουργική;
Η κυτταρομειωτική χειρουργική στηρίζεται σε μία εξαιρετικά καλά δομημένη θεωρία της χειρουργικής ογκολογίας. Όσο εκτεταμένη και αν είναι η ενδοκοιλιακή νόσος, με κατάλληλες χειρουργικές τεχνικές, ο καρκίνος μπορεί να εξαιρεθεί ή να μειωθεί σε ελάχιστα ορατές μάζες. Βασική προϋπόθεση είναι να μην υπάρχουν παράλληλα και μεταστάσεις στο συκώτι ή σε άλλα όργανα εκτός της κοιλιάς. Η νόσος που απομένει μετά την επέμβαση, είτε πρόκειται για μικρή μάζα είτε αφορά μόνο ελεύθερα καρκινικά κύτταρα, είναι δυνατό να εκριζωθεί με Διεγχειρητική Υπέρθερμη Ενδοπεριτοναϊκή Χημειοθεραπεία (HIPEC). Ο χειρουργός προχωρά σε πλύση της κοιλιάς με χημειοθεραπευτικά φάρμακα σε υψηλή θερμοκρασία, με σκοπό την άμεση δράση πάνω στα καρκινικά κύτταρα. Οι τεχνικές αυτές έχουν συστηματοποιηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε έπειτα από κατάλληλη εκπαίδευση να μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή από τους χειρουργούς που έχουν το απαιτούμενο ενδιαφέρον και την απαραίτητη αφοσίωση.
5. Πώς γίνεται η διεγχειρητική υπέρθερμη ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία (HIPEC);
Εάν ο χειρουργός καταφέρει να πετύχει τον πλήρη καθαρισμό της κοιλιάς από κάθε ορατή νόσο, ακολουθεί η ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία ή HIPEC. Με τη χρήση ειδικού κυκλοφορητή γίνεται πλύση της κοιλιάς με χημειοθεραπευτικά φάρμακα στους 42 οC για 90 λεπτά. Τα φάρμακα σε συνδυασμό με την υψηλή θερμοκρασία καταστρέφουν όσα καρκινικά κύτταρα παραμένουν ζωντανά μέσα στην κοιλιά. Η τεχνική αυτή έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να μειώσει την πιθανότητα να εμφανιστεί στο μέλλον ο καρκίνος μέσα στην κοιλιά.
6. Τι προσδοκούμε από την κυτταρομειωτική χειρουργική;
Το αποτέλεσμα της επέμβασης στην ογκολογία του πεπτικού εξαρτάται απόλυτα από το στάδιο της νόσου, την ικανότητα του χειρουργού να αφαιρέσει τις ορατές μάζες αλλά και τη δυνατότητα του ασθενούς να αντέξει το βάρος όλης της θεραπείας. Όσο επιμελής και να είναι ο χειρουργός στην τεχνική του, καρκινικά κύτταρα διαφεύγουν στην περιτοναϊκή κοιλότητα και μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη περιτοναϊκών εμφυτεύσεων. Εδώ έρχεται να συμπληρώσει τη χειρουργική η ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία (HIPEC), με σκοπό τον έλεγχο της τοπικής νόσου. Με την ίδια λογική, η συστηματική χημειοθεραπεία συνεχίζεται από τους παθολόγους-ογκολόγους μετά την επέμβαση, ώστε να καταπολεμηθούν κύτταρα που βρίσκονται στην κυκλοφορία του αίματος αλλά και σε άλλους ιστούς.
Η κυτταρομειωτική χειρουργική και η ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία (HIPEC) προσφέρεται στη Βιοκλινική Αθηνών από την ομάδα του χειρουργού κ. Στάμου, που διαθέτει την εκπαίδευση, την εμπειρία αλλά και όλον τον απαραίτητο εξοπλισμό για τις απαιτητικές αυτές επεμβάσεις.
