ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΙΟΓΕΝΕΙΣ ΗΠΑΤΙΤΙ∆ΕΣ

Με αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα της Ηπατίτιδας, κρατικοί φορείς (ΚΕΕΛΠΝΟ) και διάφοροι σύλλογοι (π.χ., Σύλλογος Ασθενών Ήπατος «Προµηθέας») έχουν ξεκινήσει εκστρατεία ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, µε στόχο να έρθουµε πιο κοντά στο όραµα, δηλαδή σε έναν κόσµο χωρίς ιογενείς ηπατίτιδες. 

Μέσα στο πλαίσιο αυτό και ο Όµιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ προσπαθεί συνεχώς να ενηµερώνει όλο το εργαζόµενο προσωπικό του (ιατρικό, νοσηλευτικό, εργαστηριακό και υπολοίπους), καθώς και όλους τους ασθενείς που προσέρχονται στα ∆ιαγνωστικά Κέντρα και τα Νοσοκοµεία του Οµίλου προς παροχή ιατρικής βοήθειας.

Η Παγκόσµια Ηµέρα της Ηπατίτιδας, στις 28 Ιουλίου 2017, ήταν καθοριστική και η καλύτερη ευκαιρία για τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (WHO) να ορίσει ως κορυφαίο θέµα του Τµήµατος Παγκόσµιας Στρατηγικής Υγείας την ιογενή ηπατίτιδα για τα έτη 2016-2021 και να βοηθήσει τα κράτη-µέλη να επιτύχουν τον τελικό στόχο, την εξάλειψη της ηπατίτιδας.

Τα κυρίαρχα µηνύµατα της Παγκόσµιας Ηµέρας Ηπατίτιδας του 2017 ήταν: 

1. Η ιογενής ηπατίτιδα είναι σηµαντικό παγκόσµιο πρόβληµα υγείας και χρήζει επείγουσας αντιµετώπισης. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν ανά τον κόσµο περίπου 257.000.000 άνθρωποι που ζουν µε χρόνια ηπατίτιδα Β, ενώ περίπου 71.000.000 είναι µολυσµένοι µε τον ιό ηπατίτιδας C.

2. Αρκετοί από τους ανωτέρω µολυνθέντες δεν έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία, ειδικά σε χώρες µε χαµηλό και µεσαίο οικονοµικό υπόβαθρο.

Έως το τέλος του 2015 µόνο το 9% των µολυνθέντων ανθρώπων µε το ιό ηπατίτιδας Β και το 20% των µολυνθέντων µε ιό της ηπατίτιδας C είχαν πραγµατοποιήσει εργαστηριακό έλεγχο και ήταν διεγνωσµένοι. Από τους διεγνωσθέντες µε χρόνια ηπατίτιδα Β µόνο το 8% (περίπου 1.700.000 άτοµα) έλαβαν θεραπεία, ενώ από τους διεγνωσθέντες µε χρόνια ηπατίτιδα C άρχισαν θεραπεία το 2015 µόνο 1.100.000 άτοµα.

Οι παγκόσµιοι στόχοι για το 2030 είναι: 90% των ανθρώπων µε ηπατίτιδα Β και C να ελεγχθούν και περίπου το 80% των καταλλήλως επιλεγµένων ασθενών να έχουν αρχίσει θεραπεία.

3 . Η ιογενής ηπατίτιδα το 2015 προκάλεσε περίπου 1.340.000 θανάτους σε παγκόσµιο επίπεδο. Ο αριθµός αυτός είναι συνεχώς αυξανόµενος συγκρινόµενος µε τους θανάτους που προκάλεσαν η φυµατίωση και η οροθετικότητα HIV.

4. Νέα κρούσµατα µε ιογενή ηπατίτιδα συνεχώς εµφανίζονται, τα περισσότερα, δε, αφορούν την ηπατίτιδα C.

O αριθµός των παιδιών κάτω των 5 ετών µολυνθέντων µε ιό ηπατίτιδας Β µειώθηκε στο 1,3% το 2015 (από 4,7% πριν από την εισαγωγή των εµβολίων).

Το εµβόλιο κατά του ιού της ηπατίτιδας Β (HBV) ετησίως προστατεύει περίπου 4-5 εκατοµµύρια παιδιά από µολύνσεις. Πάντως, κατά το 2015 παρουσιάστηκαν 1.750.000 νέες µολύνσεις µε ιό HBV σε ενήλικες, οφειλόµενες κυρίως στη χρήση ενδοφλεβίως ναρκωτικών ουσιών, καθώς και στην εκτέλεση µη ασφαλών ενέσεων στα συστήµατα υγείας ορισµένων χωρών.

5. Η επίτευξη του στόχου της εξάλειψης της ιογενούς ηπατίτιδας το 2030 δεν φαίνεται ότι είναι υπερβολικά φιλόδοξη, δεδοµένου ότι οι αναφορές και τα µηνύµατα από 28 χώρες που φέρουν το υψηλότερο φορτίο ηπατίτιδας Β (HBV) είναι αισιόδοξα, όπως κατέδειξαν πληροφορίες που δηµοσιεύθηκαν από τον WHO κατά το 2017.

Αναλυτικότερα για τις ιογενείς ηπατίτιδες αναφέρονται τα κάτωθι:

ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α: Είναι ιογενής ηπατική νόσος που προκαλεί ελαφρά έως µέτρια ασθένεια. Ο ιός της ηπατίτιδας Α (ΗΑV) µεταδίδεται µέσω µολυσµένου νερού και τροφής ή διαµέσου άµεσης επαφής µε πάσχοντα άνθρωπο. Σχεδόν η πλειονότητα αναρρώνει πλήρως από την HAV λοίµωξη, µε διά βίου ανοσία. Όµως ένα πολύ µικρό ποσοστό µολυνθέντων µε ιό HAV µπορεί να αποβιώσει, λόγω κεραυνοβόλου ηπατίτιδας. Η µόλυνση µε ιό HAV σχετίζεται µε έλλειψη ασφαλούς, καθαρού ύδατος και φτωχή καθαριότητα και υγιεινή. Επιδηµίες µπορεί να εµφανιστούν προκαλώντας οικονοµικό κόστος. Εδώ και πολλά χρόνια είναι διαθέσιµο ασφαλές και αποτελεσµατικό εµβόλιο για την προφύλαξη από την ηπατίτιδα Α.

ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Β: Είναι ιογενής ηπατική ασθένεια που προκαλεί τόσο οξεία όσο και χρόνια νόσο. Ο ιός της ηπατίτιδας Β (HBV) µεταδίδεται µε το αίµα ή και άλλα υγρά του σώµατος ενός µολυνθέντος ατόµου. Το 2015 ο ιός HBV θεωρήθηκε ότι ήταν υπεύθυνος για περίπου 887.000 θανάτους ανά τον κόσµο, το πλείστον των οποίων οφειλόταν σε επιπλοκές (π.χ. κίρρωση του ήπατος και ηπατοκυτταρικός καρκίνος). H HBV λοίµωξη αποτελεί σηµαντικό κίνδυνο για τους επαγγελµατίες υγείας. Η νόσος βεβαίως µπορεί να προληφθεί µε τη χρήση του διαθέσιµου ασφαλούς και αποτελεσµατικού εµβολίου, που κυκλοφορεί και στη χώρα µας από δεκαετίες.

ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ C: Είναι ιογενής ηπατική ασθένεια που προκαλεί τόσο οξεία όσο και χρόνια νόσο, της οποίας η σοβαρότητα κυµαίνεται από ελαφρά νόσο µερικών εβδοµάδων έως σοβαρής χρόνιας διά βίου νόσου. Ο ιός της ηπατίτιδας C (HCV) µεταδίδεται συνήθως από µικρές ποσότητες αίµατος που µπορεί να συµβεί µε τη χρήση ενδοφλβίων ουσιών, µε ανασφαλή έγχυση ή ένεση ή φροντίδα υγείας, καθώς και µέσω αίµατος που δεν έχει ελεγχθεί ή παραγώγων του προς µετάγγιση.

∆ιεθνώς, περίπου 71.000.000 άνθρωποι πάσχουν από χρόνια HCV. Ένας σηµαντικός αριθµός από τους ασθενείς αυτούς θα αναπτύξουν κίρρωση ή και καρκίνο του ήπατος, ενώ περίπου 400.000 θα πεθαίνουν κάθε χρόνο.

Τα τελευταία χρόνια έχει πραγµατοποιηθεί αλµατώδης εξέλιξη όσο αφορά τη θεραπεία της ηπατίτιδας C. Νέα φάρµακα έχουν παρασκευαστεί και έχουν εισαχθεί στην αντιµετώπιση της HCV. Τα φάρµακα αυτά καλούνται απευθείας δρώντα αντιικά (DAA’S) και είναι πλέον πολύ αποτελεσµατικά σε ποσοστό άνω του 95% των ασθενών, προκαλώντας εκρίζωση του ιού HCV, µειώνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο ανάπτυξης κίρρωσης ή και ηπατοκυτταρικού καρκίνου και εποµένως και τον θάνατο. Όµως η πρόσβαση στη διάγνωση της HCV καθώς και στη θεραπεία είναι πολύ χαµηλή. Έως τώρα δεν υπάρχει διαθέσιµο εµβόλιο για τη HCV. Περίπου το 60%-80 % των µολυνθέντων ανθρώπων µε τον ιό της HCV θα αναπτύξουν χρόνια νόσο. Από αυτούς, περίπου 15%-30% θα αναπτύξουν κίρρωση του ήπατος µέσα σε διάστηµα 20 ετών.

Άτοµα που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο µόλυνσης µε ιό HCV:

• Άνθρωποι που ενίουν ενέσεις ουσιών, που λαµβάνουν ενδορρινικά φάρµακα και ουσίες
• Άτοµα που µεταγγίζονται µε ή παράγωγα αίµατος µη ελεγµένα
• Παιδιά που γεννιούνται από µολυνθείσες µητέρες
• Οροθετικά HIV άτοµα
• ∆ιαβιούντες στις φυλακές
• Οι έχοντες tαtοο, piercings κ.λπ.

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι ποσοστό περίπου 1,8% του πληθυσµού (250.000 άτοµα) είναι φορείς του ιού της ηπατίτιδας C, ενώ περίπου 135.000 πάσχουν από χρόνια ηπατίτιδα C, εκ των οποίων µόλις 30.000 έχουν διαγνωστεί µε τη νόσο. Από τους διαγνωσµένους ασθενείς, µόνο το 30%-40%, δηλαδή περίπου 13.000, έχει λάβει θεραπεία. Σήµερα η ηπατίτιδα C είναι νόσος ιάσιµη, λόγω της χρησιµοποίησης της νέας γενιάς φαρµάκων -των DAA’S- που άλλαξαν ριζικά το τοπίο στη θεραπεία της. Προσφάτως, επιτεύχθηκε συµφωνία µεταξύ των φαρµακευτικών εταιρειών και του υπουργείου Υγείας, κατόπιν µακράς διαπραγµάτευσης, για σηµαντική µείωση του κόστους των φαρµάκων αυτών. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα τη διεύρυνση των κριτηρίων εισαγωγής στη θεραπεία, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα πρόσβασης στις νέες θεραπείες µεγαλύτερου αριθµού ασθενών.

Προσφάτως, εκπονήθηκε το εθνικό σχέδιο δράσης, µέσω του οποίου έχει τεθεί ως στρατηγικός στόχος η εξάλειψη της ηπατίτιδας C στη χώρα µας µέχρι το 2030, εναρµονιζόµενος µε τη στρατηγική του WHO. 

ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ D: O ιός της ηπατίτιδας D (HDV) είναι ένας RNA-ιός, ο οποίος απαιτεί την παρουσία του ιού της ηπατίτιδας Β προκειµένου να πολλαπλασιαστεί. Εποµένως, η λοίµωξη HDV εµφανίζεται µόνο ως συλλοίµωξη µε HBV ή ως επιλοίµωξη σε έδαφος, δηλαδή χρόνιας ηπατίτιδας Β.

Ο ιός HDV µεταδίδεται διά του αίµατος ή άλλων υγρών σώµατος ενός µολυνθέντος ατόµου, όπως και ο ιός της ηπατίτιδας Β. Κάθετος µετάδοση, από µητέρα πάσχουσα σε νεογέννητο, είναι σπάνια. Περίπου 15.000.000 άνθρωποι ανά τον κόσµο πάσχουν από χρόνια συλλοίµωξη HDV και HBV. Ακόµη δεν υφίσταται αποτελεσµατικό εµβόλιο για την ηπατίτιδα D (HDV), όµως η ηπατίτιδα D µπορεί να προληφθεί µέσω εµβολιασµού για την ηπατίτιδα Β.

Η οξεία συλλοίµωξη HDV και HBV προκαλεί µια µέτρια προς σοβαρή ή ακόµη και κεραυνοβόλα ηπατίτιδα, αλλά η πλήρης ανάρρωση είναι συνήθης, ενώ η ανάπτυξη χρόνιας ηπατίτιδας D είναι σπάνια (<5%).

Η οξεία λοίµωξη HDV σε έδαφος χρόνιας HBV οδηγεί σε προοδευτική σοβαρή επιδείνωση της νόσου, σε όλες τις ηλικίες και σε 70%-90% των ασθενών. Η επιλοίµωξη HDV-HBV οδηγεί σε κίρρωση του ήπατος σχεδόν µια δεκαετία νωρίτερα σε σχέση µε τη µόνο λοίµωξη, µολονότι ο ιός HDV µειώνει τον πολλαπλασιασµό του ιού HBV.

Έως τώρα δεν υφίσταται ειδική θεραπεία για την ηπατίτιδα D. Τα κυκλοφορούντα αντιικά φάρµακα (νουκλεοτιδικά ανάλογα) για τη θεραπεία της HBV δεν έχουν σηµαντική επίδραση στην ηπατίτιδα D. H πεγκυλιωµένη ιντερφερόνη Α είναι το µόνο δραστικό φάρµακο για τη HDV, αλλά µετά το πέρας της θεραπείας παρουσιάζονται υψηλά ποσοστά υποτροπής.

ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Ε: Η ηπατίτιδα Ε είναι ηπατική νόσος που προκαλείται από τον ιό της ηπατίτιδας Ε (HEV). Υπολογίζεται ότι ετησίως παγκοσµίως παρουσιάζονται περίπου 20.000.000 µολύνσεις µε HEV, εξ αυτών δε περίπου 16% (3.300.000 άτοµα) παρουσιάζουν συµπτώµατα οξείας ηπατίτιδας Ε. Ο WHO υπολογίζει ότι κατά το 2015 περίπου 44.000 θάνατοι πιθανώς οφείλονταν σε λοίµωξη HEV (κεραυνοβόλος).

Ο ιός HEV µεταδίδεται µέσω στοµατο-πεπτικής οδού, κυρίως µέσω µολυσµένου νερού. Τα περισσότερα κρούσµατα HEV παρουσιάζονται στην Ανατολική και τη Νότια Ασία. Έχει παραχθεί στην Κίνα εµβόλιο που προφυλάσσει από τη HEV, όµως δεν είναι διαθέσιµο ακόµη παντού. Κεραυνοβόλος οξεία HEV εµφανίζεται µε υψηλή συχνότητα κατά την κύηση. Έγκυοι γυναίκες 2ου και 3ου τριµήνου βρίσκονται σε κίνδυνο οξείας ηπατικής ανεπάρκειας, απώλειας του εµβρύου και θανάτου σε ποσοστό 20%-25%.

Χρόνια ηπατίτιδα Ε (HEV) έχει αναφερθεί σε ανοσοκατασταλµένους ασθενείς (µεταµοσχευθέντες ή άτοµα που λαµβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρµακα).

∆εν υφίσταται ειδικό αντιικό φάρµακο για τον ιό HEV. Μερική βοήθεια προσφέρει η χρήση του αντιικού RIBAVIRIN και η Ιντερφερόνη, σε µεµονωµένα περιστατικά. Η κυριότερη θεραπεία είναι η πρόληψη της νόσου και ιδιαίτερα στις ενδηµικές χώρες η ιδιαίτερη φροντίδα της ατοµικής υγιεινής και το καθαρό – ασφαλές πόσιµο νερό.

Στα Εργαστήρια των ∆ιαγνωστικών Μονάδων αλλά και των Κλινικών του Οµίλου της Βιοιατρικής πραγµατοποιείται σήµερα ο πλήρης διαγνωστικός έλεγχος των ιογενών ηπατιτίδων (αιµατολογικός – βιοχηµικός – ιολογικός – ανοσολογικός – µοριακής γενετικής – απεικονιστικός – ελαστογραφικός), µε στόχο τη διάγνωση, την παρακολούθηση των ιογενών ηπατιτίδων, καθώς και το follow up κατά τη διάρκεια και µετά το πέρας της θεραπείας των. Οι πληροφορίες που παρέχουν οι παραπάνω έλεγχοι αποτελούν σηµαντική βοήθεια για το Ηπατολογικό Τµήµα της ΒΙΟΚΛΙΝΙΚΗΣ, µε σκοπό την άριστη εξυπηρέτηση, υποστήριξη και βοήθεια προς τους ασθενείς µας.

Αιµίλιος Χρηστιάς MD, Ph.D
Ειδικός Παθολόγος Ηπατολόγος,
Επιστηµονικός Συνεργάτης Βιοκλινικήs Αθηνών