fbpx
ΓΙΑ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΚΑΛΕΣΤΕ :   ΑΘΗΝΑ  210 6962600, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ  2310 372600
ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΓΚΗ! 14 501

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ

Του Δημήτριου Γκιουζέλη Βιοκλινική Πειραιά

Θυρεοειδής  & Επινεφρίδια

Το ενδοκρινές σύστηµα είναι το σύστηµα οργάνων ενός οργανισµού που είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο µιαςπληθώρας λειτουργιών και έχει τον κυρίαρχο ρόλο στη διατήρηση της οµοιόστασης και τη διατήρηση της σταθερότητας του εσωτερικού περιβάλλοντος του οργανισµού. 

Οι διαταραχές του ενδοκρινικού συστήµατος µπορεί να οδηγήσουν στην κακή λειτουργία πολλών συστηµάτων του οργανισµού µε επιπτώσεις, π.χ., στην καρδιά και τα αγγεία, τον µεταβολισµό του σακχάρου και των λιπιδίων, την ανάπτυξη του παιδιού, την αναπαραγωγική ικανότητα ανδρών και γυναικών, διαταραχές της εµµηνορρυσίας,της ακµής, των οστών κ.λπ. Το ενδοκρινικό σύστηµα είναι ένα σύνθετο σύστηµα αδένων, οι λεγόµενοι ενδοκρινείς αδένες του σώµατος, που είναι:

  • η υπόφυση
  • ο υποθάλαµος
  • ο θυρεοειδής
  • οι παραθυρεοειδείς
  • το πάγκρεας
  • τα επινεφρίδια
  • οι όρχεις (στο γεννητικό σύστηµα των ανδρών) και
  • οι ωοθήκες (στο γεννητικό σύστηµα των γυναικών)

Στους ενδοκρινείς αδένες, όπως και στο νευρικό σύστηµα, οφείλεται µεγάλο µέρος των γενικών ρυθµιστικών λειτουργιών του οργανισµού µας.

Οι ορµόνες ρυθµίζουν, µεταξύ άλλων, τις διεργασίες της αύξησης, της θρέψης και της παραγωγής ενέργειας, τη σεξουαλική διαφοροποίηση και λειτουργία και τις γενικές αντιδράσεις άµυνας, οπότε επηρεάζουν όλες τις δραστηριότητές µας, ακόµα και τις ψυχικές.

Χαρακτηριστικό των ενδοκρινών αδένων είναι η λειτουργική αλληλεξάρτησή τους, καθώς και η στενή λειτουργική τους σχέση µε το νευρικό σύστηµα.

Παθήσεις των ενδοκρινών αδένων

Διαβήτης
Μία από τις πιο κοινές ασθένειες του ενδοκρινικού συστήµατος είναι ο διαβήτης, διαταραχή στην οποία το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ή το σώµα δεν µπορεί να χρησιµοποιήσει αποτελεσµατικά την ινσουλίνη που παράγεται.

Οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση είναι µια διαταραχή που προκαλεί εύθραυστα οστά, εξαιτίας της οποίας αυξάνεται η πιθανότητα κατάγµατος. Η οστεοπόρωση είναι τέσσερις φορές πιο συχνή στις γυναίκες σε σχέση µε τους άνδρες.

Πολυκυστικές ωοθήκες & Σύνδροµο πολυκυστικών ωοθηκών
Άλλη µια πολύ κοινή ασθένεια του ενδοκρινικού συστήµατος που επηρεάζει 7%-10% των γυναικών ηλικίας 15 έως 45 ετών.

Σύνδροµο Cushing
Το σύνδροµο Cushing είναι πολύ λιγότερο κοινή διαταραχή του ενδοκρινικού συστήµατος.

Ως σύνδροµο Cushing ορίζεται το σύνολο των συµπτωµάτων και των κλινικών εκδηλώσεων που προκαλείται από την υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης στον οργανισµό.

Η κορτιζόλη είναι µια ορµόνη που παράγεται στα επινεφρίδια και είναι ζωτικής σηµασίας για τον οργανισµό γιατί ρυθµίζει τον µεταβολισµό, την καρδιαγγειακή λειτουργία, το ανοσολογικό σύστηµα και βοηθά τον οργανισµό να ανταποκρίνεται στο στρες.

Οφείλεται σε καλοήθες αδένωµα (όγκο) της υπόφυσης, το οποίο υπερεκκρίνει µια πεπτιδική ορµόνη, τη φλοιοεπινεφριδιοτρόπο ορµόνη (ACTH), η οποία διεγείρει τα επινεφρίδια και προκαλεί την υπερπαραγωγή κορτιζόλης.

Οι όγκοι που εκκρίνουν την ορµόνη ACTH είναι σχεδόν πάντοτε καλοήθεις και πολλές φορές πολύ µικροί, ώστε δεν φαίνονται ακόµη και όταν ο ασθενής υποβάλλεται σε µαγνητική τοµογραφία.

Τα κλινικά συµπτώµατα της νόσου Cushing προκαλούνται από την υπερκορτιζολαιµία και µπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τρεις κύριες κατηγορίες που περιλαµβάνουν χωρίς αυστηρό περιορισµό:

  • Αύξηση βάρους
  • Παχυσαρκία κορµού (συσσώρευση λίπους στην κοιλιά µε λεπτά άνω και κάτω άκρα)
  • Πανσεληνοειδές προσωπείο (στρογγυλό, ερυθρό, φουσκωµένο πρόσωπο)
  • Πορφυρές ραβδώσεις του δέρµατος στην κοιλιά, στους µηρούς και τους µαστούς
  • Οπισθοτραχηλική απόθεση λίπους (buffalo hump)
  • Ακµή ή δερµατικές µολύνσεις
  • Εύκολος µωλωπισµός
  • Υπερβολική τριχοφυΐα στο πρόσωπο για τις γυναίκες
  • Μυϊκή αδυναµία
  • Κεφαλαλγία
  • Μεταβολικές / Καρδιαγγειακές εκδηλώσεις / Καρδιαγγειακή νόσος
  • Έντονη κόπωση
  • Διαταραχή του µεταβολισµού
  • Υπέρταση
  • Πολυδιψία και πολυουρία
  • Κατάθλιψη, άγχος, ευερεθιστότητα
  • Ανικανότητα
  • Οστεοπόρωση
  • Διαταραχές έµµηνου ρύσης

Νόσος του Addison

Η νόσος του Addison είναι µία από τις σπάνιες ασθένειες του ενδοκρινικού συστήµατος, η οποία εµφανίζεται σε λιγότερο από εκατό άτοµα στο εκατοµµύριο.

Ονοµάζεται, επίσης, πρωτογενή ανεπάρκεια των επινεφριδίων. Η νόσος του Addison εµφανίζεται όταν τα επινεφρίδια δυσλειτουργούν και δεν παράγουν αρκετές ορµόνες.

Η νόσος του Addison προκαλείται από βλάβη στον φλοιό των επινεφριδίων. Αυτή η βλάβη µπορεί να προκληθεί από τα ακόλουθα:

  • Το ανοσοποιητικό σύστηµα λανθασµένα επιτίθεται στα επινεφρίδια (αυτοάνοση νόσος)
  • Λοιµώξεις, όπως φυµατίωση, HIV ή µυκητιασικές λοιµώξεις
  • Αιµορραγία στα επινεφρίδια
  • Όγκοι στα νεφρά

Τα συµπτώµατα της νόσου του Addison περιλαµβάνουν:

  • Χρόνια διάρροια
  • Ναυτία και έµετο
  • Σκούρο χρωµατισµό του δέρµατος σε ορισµένα σηµεία, µε αποτέλεσµα η επιδερµίδα να φαίνεται σαν να έχει «µπαλώµατα»
  • Αφυδάτωση
  • Ζάλη
  • Ωχρότητα
  • Μεγάλη αδυναµία
  • Κόπωση και δυσκινησία
  • Λοιµώξεις στο εσωτερικότου µάγουλου
  • Απώλεια βάρους και µειωµένη όρεξη

Πιθανές διαταραχές του ενδοκρινούς συστήματος εκδηλώνουν:

  • Σακχαρώδη διαβήτη
  • Υπερχοληστεριναιμίες
  • Παθήσεις του θυρεοειδούς
  • Διαταραχές υποθαλάμου – υπόφυσης (μεγαλακρία- άποιος διαβήτης κ.λπ.)
  • Ενδοκρινική υπέρταση
  • Παχυσαρκία και μεταβολικές επιπτώσεις
  • Διαταραχές του ασβεστίου, έλλειψη βιταμίνης D, υπερπαραθυρεοειδισμό
  • Οστεοπόρωση & μεταβολικές νόσοι των οστών
  • Εμμηνόπαυση, διαταραχές της εμμηνορρυσίας
  • Ακμή & υπερτρίχωση
  • Υπογοναδισμό & στειρότητα 

Νόσοι του θυρεοειδούς

Θυρεοειδίτιδα

Είναι µια φλεγµονή του θυρεοειδούς αδένα, που µπορεί να σχετίζεται τόσο µε τον υποθυρεοειδισµό όσο και µε τον υπερθυρεοειδισµό. Μπορεί να είναι επώδυνη (αίσθηµα όµοιο του πονόλαιµου) ή ανώδυνη.

Η θυρεοειδίτιδα µπορεί να οφείλεται σε αυτοάνοσα αίτια, µόλυνση, έκθεση σε κάποια χηµική ουσία που είναι τοξική για τον θυρεοειδή ή σε άγνωστα αίτια.

Ανάλογα µε την αιτία µπορεί να είναι οξεία, παροδική ή χρόνια.

Υποθυρεοειδισµός

Είναι υπεύθυνος για το πολύ µικρό ποσοστό θυρεοειδικών ορµονών στον οργανισµό και κατ’ επέκταση την επιβράδυνση των λειτουργιών του οργανισµού.

Τα συµπτώµατά του είναι:

  • αύξηση βάρους
  • ξηροδερµία
  • δυσκοιλιότητα
  • µη ανοχή στο κρύο
  • πρήξιµο στο δέρµα
  • τριχόπτωση
  • κόπωση
  • αλλαγές στην έµµηνο ρύση
  • αδυναµία
  • µειωµένη αντοχή
  • αρθρίτιδες
  • διαταραχές στη µνήµη
  • διαταραχές γονιµότητας
  • κατάθλιψη και
  • υπνηλία

Θυρεοειδίτιδα Hashimoto

Αποτελεί τη συχνότερη αιτία του υποθυρεοειδισµού.

Όπως και στη νόσο του Graves, πρόκειται για µια χρόνια αυτοάνοση νόσο που σχετίζεται µε την παραγωγή αντισωµάτων που έχουν ως στόχο τον θυρεοειδή και προκαλούν φλεγµονή και βλάβη.

Κατά τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto µειώνεται η παραγωγή των θυρεοειδικών ορµονών. Η πλειονότητα των περιπτώσεων υποθυρεοειδισµού οφείλεται στη χρόνια θυρεοειδίτιδα (Hashimoto), που αποτελεί µια βραδέως εξελισσόµενη αυτοάνοση πάθηση του θυρεοειδούς.

Υπερθυρεοειδισµός

Είναι υπεύθυνος για το αυξηµένο ποσοστό θυρεοειδικών ορµονών στον οργανισµό.

Συχνά καλείται «υπερδραστήριος θυρεοειδής» και προκαλεί αύξηση των λειτουργιών του οργανισµού. Στα συµπτώµατα περιλαµβάνονται η ταχυπαλµία, το άγχος, η δυσκολία στον ύπνο, το τρέµουλο στα χέρια, η αδυναµία, η ταχυκαρδία (αίσθηµα παλµών), η νευρικότητα, η µειωµένη αντοχή, η υπερβολική εφίδρωση, η µυϊκή αδυναµία, η απώλεια βάρους, παρά την όρεξη για φαγητό, η δυσανεξία στη ζέστη, η τριχόπτωση, δερµατικά προβλήµατα, εξόφθαλµος και βρογχοκήλη (διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα).

Νόσος Graves

Η νόσος του Graves είναι η πιο συχνή µορφή υπερθυρεοειδισµού, δηλαδή της υπερλειτουργίας του θυρεοειδούς, και εµφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες.

Πρόκειται για µια χρόνια αυτοάνοση νόσο, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστηµα του πάσχοντος παράγει αντισώµατα που προσβάλλουν τον θυρεοειδή, προκαλώντας φλεγµονή, βλάβη και µεγάλη αύξηση της παραγωγής των θυρεοειδικών ορµονών.

Στη νόσο του Graves παράγονται υπερβολικές ποσότητες θυρεοειδικών ορµονών λόγω της ύπαρξης αντισωµάτων που συνδέονται στον υποδοχέα της TSH στον θυρεοειδή (TSH- R- Ab).

Στη νόσος του Graves, η θυρεοειδοτρόπος ορµόνη TSH είναι χαµηλή. Στο υπερηχογράφηµα εµφανίζεται συνήθως διόγκωση του θυρεοειδούς, δηλαδή βρογχοκήλη, ενώ ο αδένας απεικονίζεται ανοµοιογενής µε χαρακτηριστικές αλλοιώσεις, λόγω της παρουσίας των αντισωµάτων και της καταστροφής του θυρεοειδικού ιστού.

Όζοι του θυρεοειδούς

Πρόκειται για ένα µικρό εξόγκωµα στον θυρεοειδή αδένα, το οποίο µπορεί να είναι στερεό ή σε µορφή κύστης γεµάτο µε υγρό. Αυτά τα οζίδια είναι πολύ συχνά και στην πλειονότητά τους αβλαβή.

Οι όζοι είναι τέσσερις φορές συχνότεροι στις γυναίκες, αλλά στους άνδρες συναντούµε πιο συχνά κακοήθεις όζους. Παρά το χαµηλό ποσοστό καρκίνου, θα πρέπει να γίνεται αξιολόγηση της φύσης όλων των όζων από τον γιατρό.

Όταν γίνει διάγνωση όζου, πρέπει να αποσαφηνιστούν τα εξής:

  • Αν είναι καλοήθης ή κακοήθης
  • Αν είναι λειτουργικά ανενεργός, δηλαδή ψυχρός, ή εάν παράγει µεγάλες ποσότητες θυρεοειδικών ορµονών, δηλαδή είναι θερµός
  • Αν λόγω του µεγέθους και της θέσης του προκαλεί προβλήµατα, πιέζοντας παρακείµενα όργανα και σχηµατισµούς, όπως την τραχεία, προκαλώντας δύσπνοια, και τον οισοφάγο, προκαλώντας δυσχέρεια στην κατάποση τον λάρυγγα, µε αποτέλεσµα τη δυσκολία στην οµιλία

Η χειρουργική επέµβαση είναι η θεραπεία εκλογής για τους ψυχρούς όζους αλλά και για όλους τους όζους του θυρεοειδούς που προκαλούν δυσφορία λόγω του µεγέθους ή της θέσης τους ή όπου υπάρχει υπόνοια κακοήθειας.

Καρκίνος του θυρεοειδούς

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι σπάνιος, µε περίπου 37.000 ανθρώπους να διαγιγνώσκονται ως πάσχοντες του καρκίνου αυτού κάθε χρόνο στις Ηνωµένες Πολιτείες.

Υπάρχουν τέσσερις βασικοί τύποι του καρκίνου του θυρεοειδούς:

  • το θηλώδες καρκίνωµα
  • το θυλακιώδες καρκίνωµα
  • ο αναπλαστικός καρκίνος και
  • το µυελοειδές καρκίνωµα

Περίπου το 80% του καρκίνου του θυρεοειδούς είναι θηλώδη καρκινώµατα.

Αυτός ο καρκίνος επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες, ιδιαίτερα τις νεότερες.

Περίπου το 15% των περιπτώσεων είναι θυλακιώδη καρκινώµατα, ένας πιο επιθετικός τύπος καρκίνου, που παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες µεγάλης ηλικίας.

Ο αναπλαστικός καρκίνος, επίσης, παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες µεγαλύτερης ηλικίας, αντιπροσωπεύει το 2% των καρκίνων του θυρεοειδούς και είναι επιθετικός και δύσκολα αντιµετωπίσιµος.

Στο µυελοειδές καρκίνωµα του θυρεοειδούς (MTC) παράγεται καλσιτονίνη και µπορεί να εµφανιστεί µόνο του ή σε συνδυασµό µε άλλους καρκίνους ενδοκρινών αδένων σε σύνδροµο που ονοµάζεται σύνδροµο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας.

Ο MTC αποτελεί το 3% των καρκίνων του θυρεοειδούς.

Η θεραπεία του µπορεί να είναι δύσκολη, εάν επεκταθεί πέρα από τον θυρεοειδή.

Βρογχοκήλη

Πρόκειται για µια ορατή διεύρυνση του θυρεοειδούς αδένα.

Στο παρελθόν ήταν µια συνηθισµένη κατάσταση και οφειλόταν στην έλλειψη ιωδίου στη διατροφή. Το ιώδιο είναι απαραίτητο στοιχείο για την παραγωγή των θυρεοειδικών ορµονών.

Όλες οι παθήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω µπορούν να προκαλέσουν βρογχοκήλη.

Η βρογχοκήλη µπορεί να συµπιέσει ζωτικές δοµές της περιοχής του λαιµού, όπως είναι η τραχεία και ο οισοφάγος.

Αυτή η συµπίεση µπορεί να δυσκολέψει την αναπνοή και την κατάποση.

Νόσοι των επινεφριδίων

Τα επινεφρίδια είναι δύο µικροί ενδοκρινείς αδένες που εντοπίζονται ακριβώς πάνω από τους νεφρούς. Παρά το πολύ µικρό µέγεθός τους, παράγουν πολύ σηµαντικές ορµόνες που είναι απαραίτητες για τη ζωή, όπως η κορτιζόλη, η αλδοστερόνη, η αδρεναλίνη και ανδρογόνα.

Αδενώµατα

Ωστόσο, τα επινεφρίδια εµφανίζουν πολύ συχνά µικρούς ή µεγαλύτερους όγκους, τα αδενώµατα.

Εάν αποδειχθεί ότι ένα αδένωµα υπερπαράγει κάποια ορµόνη, η πιο συνηθισµένη θεραπεία είναι η λαπαροσκοπική χειρουργική αφαίρεση του αντίστοιχου επινεφριδίου.

Φαιοχρωµοκύττωµα 

Το φαιοχρωµοκύττωµα είναι ένας σπάνιος όγκος που αναπτύσσεται εντός των επινεφριδίων.

Το φαιοχρωµοκύττωµα µπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή, εάν δεν διαγνωστεί και αντιµετωπιστεί.

Σηµείο φαιοχρωµοκυττώµατος µπορεί να είναι υψηλή αρτηριακή πίεση, λόγω υπερβολικής έκκρισης κατεχολαµινών (αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη).

Η υπερβολική έκκριση αυτών των ορµονών µπορεί να οδηγήσει σε σταθερά υψηλή πίεση ή σε επεισόδια υψηλής πίεσης (υπερτασικές κρίσεις).

Άλλα σηµεία και συµπτώµατα µπορεί να περιλαµβάνουν ταχυκαρδία, εφίδρωση, άλγος στον θώρακα ή την κοιλιά, πονοκεφάλους, ανησυχία, τρόµο και ωχρότητα.

Η θεραπεία για τα περισσότερα φαιοχρωµοκυττώµατα είναι η χειρουργική επέµβαση για να αφαιρεθεί ο όγκος.

Η πιο κοινή επέµβαση είναι χειρουργική αφαίρεση ολόκληρου του επινεφριδίου που φέρει τον όγκο.

Σε περιπτώσεις που ο όγκος είναι κακοήθης και έχει δώσει µεταστάσεις σε άλλα µέρη του σώµατος, η χειρουργική επέµβαση δεν αποτελεί επιλογή.

Σε τέτοιες περιπτώσεις η θεραπεία µπορεί να περιλάβει ακτινοβολία ή χηµειοθεραπεία.

Κακοήθεις όγκοι των επινεφριδίων (καρκίνωµα του επινεφριδίου)

Από τις πρωτοπαθείς κακοήθειες των επινεφριδίων η συχνότερη είναι το φλοιοεπινεφριδιακό καρκίνωµα, το οποίο είναι σπάνιο αλλά πολύ επιθετικό κι εποµένως έχει κακή πρόγνωση.

Σε ασθενείς µε γνωστή κακοήθεια, το 75% των επινεφριδικών τυχαιωµάτων είναι µεταστάσεις, ενώ σπάνια η πρώτη εκδήλωση µιας κακοήθειας µπορεί να είναι η µετάσταση στα επινεφρίδια.

Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο της νόσου, την ηλικία του ασθενούς και τη γενική κατάσταση της υγείας του. Σε ασθενείς σταδίου Ι ή ΙΙ εφαρµόζεται χειρουργική εκτοµή της βλάβης.

  • Το στάδιο Ι αναφέρεται σε όγκους του φλοιού των επινεφριδίων κάτω των 5 εκατοστών χωρίς επέκταση σε παρακείµενους ιστούς.
  • Το στάδιο ΙΙ περιλαµβάνει νεοπλάσµατα άνω των 5 εκατοστών, που εντοπίζονται αποκλειστικά στον φλοιό.

Χειρουργική εκτοµή της βλάβης και των διηθηµένων λεµφαδένων εφαρµόζεται σε ασθενείς σταδίου ΙΙΙ (επέκταση της νόσου σε παρακειµένους ιστούς ή λεµφαδένες).

Τέλος, χειρουργική εκτοµή του όγκου, εφαρµογή χηµειοθεραπείας και ακτινοβόληση πιθανών οστικών µεταστάσεων περιλαµβάνονται στην αντιµετώπιση ασθενών σταδίου IV.

Οι διαταραχές του ενδοκρινικού συστήµατος µπορεί να οδηγήσουν στη δυσλειτουργία πολλών συστηµάτων του οργανισµού, µε επιπτώσεις τόσο στην ποιότητα ζωής όσο και στην ίδια την επιβίωση.

Η χειρουργική αντιµετώπιση των παθήσεων του ενδοκρινούς συστήµατος είναι θεραπεία εκλογής και η εµπειρία του χειρουργού και οι λεπτοί χειρουργικοί χειρισµοί είναι καθοριστικοί για την αποφυγή επιπλοκών.

 

Δηµήτριος Γκιουζέλης, MD, Ph.D
Γενικός Χειρουργός,
Διδάκτωρ Χειρουργικής της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών,
Επιστηµονικός Συνεργάτης ΒιοΚλινικής Αθηνών και Πειραιά

2018-09-04T12:08:40+00:00