Πολύ συχνά οι άνθρωποι ανησυχούν επειδή ξεχνούν. Αναρωτιούνται «Μήπως η δυσκολία να βρω τη σωστή λέξη δεν θα έπρεπε να συμβαίνει στην ηλικία µου;», «Μήπως η απώλεια της νοητικής σπιρτάδας ή η δυσκολία στις συζητήσεις οφείλεται σε κάποια νόσο;», «Πώς πρέπει να το ψάξω;», «Ποιος γιατρός θα µε εξετάσει;», «Μήπως έχω άνοια;».

Τα άτοµα που παρουσιάζουν δυσκολίες στη µνήµη τους θα πρέπει να εξετάζονται σωστά, ώστε ο ιατρός να διαγνώσει εκφυλιστική άνοια και όχι φυσιολογική «αµνησία».

Πολλές ψυχολογικές διαταραχές µπορούν να µιµηθούν την άνοια, όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια και η υπόκριση. Η πλέον συχνή «ψευδοάνοια» είναι η κατάθλιψη και η διάκρισή της από την άνοια πολλές φορές µπορεί να είναι κλινικά δύσκολη, ωστόσο η θεραπευτική ανταπόκριση στην κατάλληλη φαρµακευτική αγωγή συχνά µάς δείχνει τον διαγνωστικό δρόµο μας.

Στο παρελθόν, στους ηλικιωµένους ασθενείς που εύκολα ξεχνούσαν βιαστικά έµπαιναν διαγνώσεις όπως «µεγάλη ηλικία» ή «γεροντική άνοια».

Στις µέρες µας, σε αυτούς τους ασθενείς πολύ εύκολα τίθεται η «ταµπέλα» της «νόσου Alzheimer», χωρίς να έχει προηγηθεί η απαραίτητη διερεύνηση.

Οι πιο συχνές αίτιες άνοιας που δυνητικά είναι αντιστρέψιµες ή που µπορεί να επιβραδυνθεί η εξέλιξή τους πρέπει να λαµβάνονται πάντοτε υπόψη.

Η εξέταση από τον ειδικό νευρολόγο καθώς και τα στοιχεία από τη νευροψυχολογική εξέταση από εξειδικευμένο νευροψυχολόγο και προχωρηµένες τεχνικές νευροαπεικόνισης, όπως η µαγνητική τοµογραφία εγκεφάλου, οδηγούν στη διάγνωση.

Ο νευρολόγος δίνει προσοχή σε κάθε συνυπάρχουσα νόσο που µπορεί να προσβάλει τη µνήµη, όπως συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, αρρύθµιστος σακχαρώδης διαβήτης, υποθυρεοειδισµός, ανεπάρκεια βιταµίνης Β12, χρόνια λοίµωξη ουροποιητικού ,νόσος του Parkinson κ.ά..

Σήµερα, η νόσος Alzheimer προκαλεί έντονο φόβο.

Οι ασθενείς µε άνοια συχνά δίνουν φτωχό ιστορικό, στερούνται ευχέρειας χρήσης της γλώσσας για να εξηγήσουν συνυπάρχουσα σωµατική νόσο και συχνά παρατηρείται εκσεσηµασµενη αλλαγή στην προσωπικότητά τους.

Καθώς εξελίσσεται η άνοια, τα προβλήµατα συµπεριφοράς καθίστανται κυρίαρχα, όπως, π.χ., οι συχνές ερωτήσεις ή η σωµατική επιθετικότητα, η λεκτική επιθετικότητα µε κραυγές, η ανησυχία µε περιπλάνηση και οι διαταραχές του ύπνου, µε νυκτερινή ακαθισία, αϋπνία και σύγχυση µέρας – νύχτας.

Η διάγνωση από τον θεράποντα ιατρό πρέπει να γίνεται σταδιακά και µε ευαισθησία, λαµβάνοντας υπόψη τις αντιδράσεις του ασθενούς και της οικογενείας του.

Σε µερικούς ασθενείς ο λόγος προσβάλλεται πρώτος σε σχέση µε τη µνήµη. Σε άλλους, η απώλεια των λειτουργιών του µετωπιαίου λοβού ή των εκτελεστικών λειτουργιών, όπως ο σχεδιασµός και η οργάνωση, µπορεί να κυριαρχούν στην πρώιµη κλινική εικόνα. Συχνά παραµένουν νησίδες λειτουργιών που δεν προσβάλλονται παρά µόνο στα τελικά στάδια της νόσου.

Ο έµπειρος κλινικός νευρολόγος θα οικοδοµήσει επί αυτών των νησίδων για να σχεδιάσει τη στρατηγική αντιµετώπιση του ασθενούς, τόσο φαρµακευτικής όσο και συµπεριφοράς.

Είναι σηµαντικό να µεγιστοποιούνται τα θετικά στοιχεία του κάθε αρρώστου και συχνά είναι δυνατό να λυθούν προβλήµατα µε έναν δηµιουργικό τρόπο έπειτα από προσεκτική ανάλυσή τους.

Για παράδειγµα, η 74χρονη νοικοκυρά µε οργανωτικές και νοηµατικές δυσκολίες και ιδεοκινητική απραξία δεν µπορεί να σχεδιάσει το µαγείρεµα ενός γεύµατος, αλλά µπορεί να ακολουθήσει οδηγίες και να αντιγράφει κινήσεις και έτσι µπορεί να ετοιµάσει ένα δείπνο υπό καθοδήγηση.

Οι τυποποιηµένες οδηγίες δραστηριοτήτων περιορίζουν το άτοµο και αγνοούν τις ιδιαιτερότητές του όσον αφορά τις σκέψεις, τα αισθήµατα και τη συµπεριφορά του. Η αντιµετώπιση µπορεί να βελτιωθεί αν γνωρίζουµε τα προηγούµενα ενδιαφέροντα, χόµπι και παρέες του αρρώστου.