Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι μια χρόνια μεταβολική πάθηση που σχετίζεται με την προβληματική παραγωγή ινσουλίνης (ορμόνης) και την αδυναμία τροφοδότησης της γλυκόζης (από την τροφή) στα κύτταρα του οργανισμού για ενέργεια, με αποτέλεσμα την συσσώρευση γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα (υπεργλυκαιμία).

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Διαβήτη (International Diabetes Federation – IDF), έχει σημειωθεί ραγδαία αύξηση της επίπτωσης της νόσου σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία 30 χρόνια. Ένας στους δέκα ανθρώπους στο κόσμο ζουν με διαβήτη, ενώ το 38% των ανθρώπων που έχουν ΣΔ δεν έχουν διαγνωσθεί ακόμη. Η νόσος αποτελεί τη βασική αιτία θανάτου για 7.000.000 άτομα ετησίως σε όλο τον κόσμο και συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων, νεφρικής ανεπάρκειας, μόνιμων βλαβών του αμφιβληστροειδούς και άλλων σοβαρών επιπλοκών. Στην Ελλάδα, από ΣΔ πάσχει περίπου το 12% του γενικού πληθυσμού (1.200.000 άτομα).

Υπάρχουν δύο βασικά είδη διαβήτη, ο ΣΔ τύπου Ι (νεανικός ή ινσουλινοεξαρτώμενος) και ο ΣΔ τύπου ΙΙ (ως απόρροια χρόνιας παχυσαρκίας). Στον ΣΔ τύπου Ι, υφίσταται καταστροφή των παγκρεατικών κυττάρων που παράγουν ινσουλίνη και ο ασθενής υποχρεούται να κάνει ενέσεις ινσουλίνης διά βίου. Στον ΣΔ τύπου ΙΙ, όπου ανήκει το 95% του συνόλου των διαβητικών, υπάρχει αυξημένη αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη και αυτή που παράγεται δε μπορεί να καλύψει επαρκώς τις μεταβολικές ανάγκες του οργανισμού, συμβάν που μπορεί να παραμείνει αδιάγνωστο για πολλά χρόνια. Η μεταβολική αυτή δυσλειτουργία μπορεί αφ’ενός να προληφθεί με απώλεια σωματικού βάρους, τακτικά γεύματα με ελεγχόμενους υδατάνθρακες και καθημερινή σωματική άσκηση, και αφ’ετέρου να αντιμετωπισθεί με αντιδιαβητικά δισκία ή και ινσουλίνη σπανιότερα εφόσον χρειαστεί.

Συν τις άλλοις, ο διαβήτης αποτελεί ψυχολογική επιβάρυνση τόσο για τους ασθενείς όσο και για τα οικεία τους πρόσωπα, συνεπώς στόχος είναι η πρόληψη αυτού, η καλή ρύθμιση του σακχάρου του αίματος και η αποφυγή των καρδιαγγειακών επιπλοκών.

Πως γίνεται ο διαγνωστικός έλεγχος του σακχάρου;
Η διάγνωση του διαβήτη μέσω του αίματος γίνεται με τη μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) και της γλυκόζης (σακχάρου) νηστείας, ενώ ο τακτικός έλεγχος είναι υψίστης σημασίας για τη μείωση των επιπλοκών στην πορεία της ζωής. Το σακχάρο νηστείας φυσιολογικά δεν πρέπει να ξεπερνά τα 100mg/dL, ενώ το μεταγευματικό σάκχαρο δεν πρέπει να ξεπερνά τα 140mg/dL 2 ώρες μετά το φαγητό. Το ρυθμισμένο σάκχαρο συμβάλλει στην αυξημένη ενέργεια, στον καλό ύπνο, στην καλή φυσική κατάσταση, στην καλή διάθεση και τη συγκέντρωση, σε ένα πιο υγιές δέρμα και υγιή ούλα.

Πώς επηρεάζει η τροφή τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα;
Οι τροφές που αυξάνουν τη γλυκόζη (σάκχαρο) του αίματος είναι κατά βάση εκείνες που έχουν μεγάλη περιεκτικότητα υδατανθράκων. Κατά την πέψη, οι υδατάνθρακες διασπώνται σε γλυκόζη, η οποία με τη σειρά της παρέχει ενέργεια στον οργανισμό. Όλα τα είδη υδατανθράκων αυξάνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, κάθε είδος όμως έχει διαφορετική επίδραση. Συνεπώς, συστήνεται η κατανάλωση υδατανθράκων με μέτρο ανά γεύμα ή σνακ, και ο περιορισμός αυτών που έχουν υψηλό Γλυκαιμικό Δείκτη (Glycemic Index – GI) και άρα ανεβάζουν το σάκχαρο πολύ περισσότερο, όπως το λευκό ψωμί και τα προϊόντα ζύμης, τα ζυμαρικά, οι πατάτες, η ζάχαρη και το μέλι, τα δημητριακά πρωινού που περιέχουν ζάχαρη, οι πατάτες, τα μπισκότα, τα γλυκά, οι σοκολάτες, οι μαρμελάδες, οι χυμοί, τα ποτά και τα αναψυκτικά με ζάχαρη.

10 tips για να βελτιώσετε τα επίπεδα σακχάρου

1. Ελέγξτε τον γλυκαιμικό δείκτη των τροφών και προτιμήστε την κατανάλωση αυτών με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη. O γλυκαιμικός δείκτης είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τον έλεγχο των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα. Τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (>70) προκαλούν μεγάλη αύξηση στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και επομένως θα πρέπει να αποφεύγονται (δείτε τον πίνακα).
2. Προτιμήστε φρέσκα φρούτα και γλυκιές γεύσεις χωρίς ζάχαρη αλλά με κάποιο υπακατάστατο αυτής, αφού προκαλούν ελάχιστη ή και μηδαμινή αύξηση της γλυκόζης στο αίμα. Καλό είναι να γνωρίζετε το είδος της γλυκαντικής ύλης που χρησιμοποιείται σε κάθε τρόφιμο και φροντίστε να καταναλώνετε με μέτρο.
3. Εντάξτε 25-35γρ. φυτικών ινών στη διατροφή σας καθημερινά. Συστήνεται ημερήσια πρόσληψη 5-10γρ διαλυτών φυτικών ινών που προέρχονται από βρόμη, κριθάρι, όσπρια, φρούτα και λαχανικά (ή καθαρές πηγές διαλυτών ινών όπως ψύλλιο, πηκτίνη και γκουάρ), οι οποίες μειώνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και έχουν συσχετιστεί με καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο.
4. Καταναλώστε λιπαρά ψάρια (π.χ. σαρδέλα, σολομός, σκουμπρί, μπακαλιάρος, πέστροφα) 1-2 φορές την εβδομάδα, αλλά και φυτικές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων (π.χ. καρύδια, λιναρόσπορος) καθημερινά.
5. Καταναλώστε 2γρ. στερολών και στανολών την ημέρα. Συμβάλλουν στη μείωση της ολικής και LDL-χοληστερόλης και ως ένα βαθμό και στην έκκριση της ινσουλίνης, άρα πιθανόν και σε ένα καλύτερο έλεγχο του σακχάρου. Διατροφικές πηγές στερολών είναι το πίτουρο ρυζιού, το φύτρο σιταριού, ορισμένοι τύποι αραβοσιτελαίων, σόγιας και ένα ευρύ φάσμα εμπλουτισμένων τροφίμων όπως η μαργαρίνη.
6. Αποφύγετε την κατανάλωση trans λιπαρών οξέων που βρίσκονται σε τηγανητά τρόφιμα, πατατάκια, σοκολάτες, μπισκότα κ.α.
7. Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ. Υπολογίστε 1 μερίδα για τις γυναίκες και έως 2 μερίδες για τους άντρες. Η πρόσληψη αλκοολούχου ποτού να συνοδεύεται πάντα με κατανάλωση φαγητού για να αποφευχθεί η νυχτερινή υπογλυκαιμία και με νερό για καλύτερη πέψη. Αποφύγετε το γλυκό κρασί καθώς έχει αυξημένα σάκχαρα, οποιαδήποτε μορφή μαύρης μπύρας, κοκτέιλ, λικέρ, ποτά με αναψυκτικά. Σε άτομα με αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων συστήνεται ολική απόχη από το αλκοόλ.
8. Εντάξτε στη διατροφή σας τρόφιμα με αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως βιταμίνες C και E, σελήνιο, χρώμιο, μαγνήσιο και ψευδάργυρο, καθώς φαίνεται πως έχουν θετική επίδραση στον γλυκαιμικό έλεγχο.
9. Συμβουλευθείτε διαιτολόγο-διατροφολόγο για άμεση εξατομικευμένη διατροφική παρέμβαση, ιδίως σε περίπτωση που υπάρχει αρρύθμιστο σάκχαρο, υπο- και υπερ-γλυκαιμικά επεισόδια, διάγνωση σακχάρου ή και διαβήτη/προ-διαβήτη, παχυσαρκία.
10. Ασκηθείτε καθημερινά. Η φυσική δραστηριότητα βοηθάει στη μείωση του σακχάρου, ο δέ συνδυασμός σωματικής άσκησης και διατροφής είναι απαραίτητος και σημαντικός τόσο για τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους όσο και για τον καλό γλυκαιμικό έλεγχο.

Πηγές:

International Diabetes Federation, World Diabetes Day: https://worlddiabetesday.org/
International Diabetes Federation: https://idf.org/
European Association for the Study of Diabetes: https://www.easd.org/
American Diabetes Association: https://www.diabetes.org/