Κατά πλειονότητα, οι ασθενείς που νοσηλεύονται με COVID-19 ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, δηλαδή είναι ηλικιωμένοι, παχύσαρκοι, με υποκείμενα νοσήματα (υπέρταση, σάκχαρο κ.α.) ή συνδυασμός αυτών. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις παρατηρείται δυσθρεψία, αδυναμία, απουσία γεύσης, δυσφαγία λόγω του επίμονου βήχα, ναυτία, εμετός και διάρροια που προκαλούν αφυδάτωση.

Η δυσθρεψία είναι η κακή κατάσταση θρέψης που σχετίζεται τόσο με την υποθρεψία / υποσιτισμό όσο και με την παχυσαρκία, και επηρεάζει την σοβαρότητα της λοίμωξης, το ενδεχόμενο και τη διάρκεια της νοσηλείας, και τον κίνδυνο θνησιμότητας. Ως υποθρεψία ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία υπάρχει ανεπαρκής πρόσληψη θερμίδων/ενέργειας ή/και θρεπτικών συστατικών σε σχέση με τις ανάγκες του ατόμου, όπως οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες, τα λιπαρά οξέα, τα ιχνοστοιχεία, τα μέταλλα και οι βιταμίνες.

Η διατροφική υποστήριξη των ασθενών που έχουν προσβληθεί από τον νέο κορωνοϊό κρίνεται υψίστης σημασίας, με βάση την Επίσημη Διακήρυξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Κλινικής Διατροφής και Μεταβολισμού (ESPEN).

Η αξιολόγηση της κατάστασης θρέψης είναι απαραίτητη ιδίως σε άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, η οποία γίνεται μέσω επικυρωμένων εργαλείων, ώστε να εκτιμηθεί έγκαιρα ο κίνδυνος και ο βαθμός δυσθρεψίας, τόσο για τους νοσηλευόμενους ασθενείς όσο και για εκείνους που αναρρώνουν στο σπίτι.

Στη φάση της ανάρρωσης και της αποθεραπείας, η συμβουλή κλινικού διαιτολόγου – διατροφολόγου είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της κατάστασης θρέψης των ασθενών με COVID-19.  

6 βήματα για την πρόληψη και θεραπεία της δυσθρεψίας σε άτομα με COVID-19

1.  Άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες πρέπει να εξετάζονται για κίνδυνο δυσθρεψίας.
Η διάγνωση της δυσθρεψίας γίνεται με επικυρωμένα εργαλεία όπως τα κριτήρια GLIM με στόχο:

• τη διάγνωση κινδύνου δυσθρεψίας (κριτήρια NRS 2002 για ασθενείς που νοσηλεύονται, και κριτήρια ΜUST για το ευρύ κοινό και κατά την εισαγωγή στο νοσοκομείο).
• την αξιολόγηση της διάγνωσης και της σοβαρότητας της δυσθρεψίας.

2. Βελτίωση της κατάστασης θρέψης ατόμων με COVID-19 μέσω διατροφικής συμβουλευτικής από ειδικό διαιτολόγο-διατροφολόγο.
Ενεργειακές ανάγκες (θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους ημερησίως):

• 27kcal/kg ΣΒ σε ηλικιωμένους (>65 χρονών) με ένα ή περισσότερα υποκείμενα νοσήματα
• 30kcal/kg ΣΒ σε σοβαρά λιποβαρή άτομα με ένα ή περισσότερα υποκείμενα νοσήματα (σταδιακή αύξηση ενέργειας λόγω αυξημένου κινδύνου υποφωσφαταιμίας)
• 30kcal/kg ΣΒ για τους ηλικιωμένους (εξατομίκευση βάσει κατάστασης θρέψης, επιπέδων φυσικής δραστηριότητας και ιατρικού ιστορικού). 

Πρωτεϊνικές ανάγκες (γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους ημερησίως):

• 1g/kg ΣΒ σε ηλικιωμένους και ευπαθείς ομάδες
• >1g/kg ΣΒ σε νοσηλευόμενους με υποκείμενα νοσήματα για πρόληψη απώλειας βάρους και διατήρηση μυϊκής μάζας

 Συνιστώμενες ανάγκες σε λιπαρά οξέα και υδατάνθρακες:

• 30% λιπαρά και 70% υδατάνθρακες σε άτομα χωρίς αναπνευστική ανεπάρκεια
• έως και 50% λιπαρά και 50% υδατάνθρακες σε διασωληνωμένους ασθενείς

3. Επαρκής πρόσληψη βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων από την τροφή ή και μέσω συμπληρωμάτων για ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού κατά των λοιμώξεων
Εκτίμηση επαρκούς πρόσληψης των παρακάτω σε άτομα με δυσθρεψία:

• Βιταμίνες D, Α, C, συμπλέγματος Β (ιδίως Β6 και Β12)
• Ψευδάργυρος, σίδηρος, σελήνιο
• ω-3 λιπαρά οξέα

4. Καθημερινή σωματική δραστηριότητα σε ασθενείς που βρίσκονται σε καραντίνα στο σπίτι, αρκεί να πληρούν τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας.
Η καθιστική ζωή οδηγεί σε επιδείνωση χρόνιων καταστάσεων υγείας, αύξηση βάρους, απώλεια μυϊκής μάζας και μείωση της ανοσολογικής απόκρισης του οργανισμού.

• Προτεινόμενες ασκήσεις εντός σπιτιού: Ασκήσεις ενδυνάμωσης και ευλυγισίας, ασκήσεις ισορροπίας, καθίσματα, κάμψεις, yoga
• Προτεινόμενες ασκήσεις εκτός σπιτιού: περπάτημα μέχρι το σούπερ μάρκετ, κουβάλημα φρούτων και λαχανικών, ανέβασμα σκάλας, κηπουρική και παιχνίδια στον κήπο, περπάτημα, ποδηλασία ή τρέξιμο τηρώντας αποστάσεις ασφαλείας τουλάχιστον 2 μέτρων.
• Συνιστώμενη διάρκεια: > 30 λεπτά άσκησης καθημερινά, ή > 1 ώρα κάθε 2η ημέρα

5. Χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων από το στόμα (ΟΝS) όταν η διατροφή του ασθενούς δεν επαρκεί για την κάλυψη των θρεπτικών αναγκών.

• Χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων από το στόμα που να παρέχει τουλάχιστον 400 θερμίδες συμπεριλαμβανομένης 30γρ. πρωτεΐνης/ημέρα, για 1 μήνα.
• Αξιολόγηση αποτελεσματικότητας και επανάληψη/αλλαγή ή αν χρειάζεται.

6. Χορήγηση εντερικής σίτισης(EN) σε ασθενείς με καλή πρόγνωση, των οποίων οι διατροφικές ανάγκες δεν μπορούν να καλυφθούν από το στόμα.

• Η εντερική σίτιση (ΕΝ) χορηγείται όταν η ΟΝS είναι αδύνατη για πάνω από 3 ημέρες ή βρίσκεται κάτω από το ήμισυ των ενεργειακών απαιτήσεων για >1 εβδομάδα.
• Η παρεντερική σίτιση (PN) λαμβάνεται υπόψιν όταν η EN δεν ενδείκνυται ή δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του ατόμου.

*Τα παραπάνω αποτελούν πρακτικές οδηγίες με στόχο τη διατροφική διαχείριση των ασθενών που έχουν προσβληθεί από τον ιό COVID-19 και βασίζονται στην πρόσφατη Επίσημη Διακήρυξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Κλινικής Διατροφής και Μεταβολισμού (ESPEN).

Η αύξηση της πρόσληψης ενέργειας πρέπει να είναι σταδιακή λόγω αυξημένου κινδύνου υποφωσφαταιμίας.
Η επάνοδος του ασθενούς με COVID-19 σε μια φυσιολογική διατροφή από το στόμα εξαρτάται από την πορεία της νοσηλείας του και την έκβαση της λοίμωξης. Σε κάθε στάδιο νοσηλείας υπάρχει εξατομικευμένη διατροφική προσέγγιση και θεραπεία που εφαρμόζεται σταδιακά με παράλληλο έλεγχο της ανταπόκρισης του ασθενούς. 

Σωματική δραστηριότητα
Η καθημερινή σωματική δραστηριότητα συστήνεται για τους ασθενείς που βρίσκονται σε καραντίνα στο σπίτι, αρκεί να τηρούνται τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας. Μάλιστα,  η έλλειψη άσκησης οδηγεί σε επιδείνωση χρόνιων καταστάσεων υγείας, αύξηση βάρους, απώλεια μυϊκής μάζας και μείωση της ανοσολογικής απόκρισης του οργανισμού.

Οι ασκήσεις που προτείνονται σε αυτές τις περιπτώσεις περιλαμβάνουν: ασκήσεις ενδυνάμωσης και ευλυγισίας, ασκήσεις ισορροπίας, καθίσματα, κάμψεις, yoga. Εκτός σπιτιού ενδείκνυται το περπάτημα, το ανέβασμα σκάλας, η κηπουρική και το παιχνίδι στον κήπο, η ποδηλασία, το τρέξιμο. Οι ασθενείς θα πρέπει να ασκούνται μισή ώρα κάθε μέρα ή μία ώρα κάθε δεύτερη μέρα, με τον τρόπο που μπορούν και προτιμούν.