Του Αντώνιου Παρτσινέβελου Βιοκλινική Αθηνών
Ορθοπαιδικός Χειρουργός, επιστημονικός συνεργάτης
ΒιοΚλινική Αθηνών
Η γαγγλική κύστη ή πιο απλά το γάγγλιο καρπού αποτελεί ένα καλόηθες μόρφωμα που αναπτύσσεται στους τένοντες ή τις αρθρώσεις του καρπού ή του χεριού και το οποίο περιέχει παχύρρευστο υγρό σαν ζελατίνη.
Μπορεί να έχει μικρό μέγεθος σαν ένα μπιζέλι, ενώ τα μεγαλύτερα φτάνουν περίπου τα 2,5 cm.
Πιο συχνά (60-70%) εντοπίζεται στη ραχιαία επιφάνεια του καρπού αντίστοιχα με τη σκαφομηνοειδή άρθρωση και συνδέεται με τον ραχιαίο σκαφομηνοειδή σύνδεσμο. Μία άλλη συνήθης θέση όπου παρατηρείται είναι η παλαμιαία επιφάνεια του καρπού, οπότε μπορεί να ξεκινά από το έλυτρο των καμπτήρων τενόντων.
Εκτός από τον καρπό και το χέρι, γάγγλιο εμφανίζεται και στην ποδοκνημική άρθρωση και το πόδι ή και σε άλλες ανατομικές περιοχές.
Παρουσιάζεται κυρίως σε νεαρούς ενήλικες και είναι σπάνιo σε παιδιά. Οι γυναίκες προσβάλλονται 3 φορές συχνότερα σε σύγκριση με τους άνδρες.
Άγνωστη η ακριβής αιτία εμφάνισης
Η πιο αποδεκτή θεωρία είναι η εκφύλιση του συνδετικού ιστού που προκαλεί τη δημιουργία κύστης. Επίσης υποστηρίζεται ότι είναι αποτέλεσμα προσεκβολής του αρθρικού υμένα της άρθρωσης, είτε του ελύτρου που καλύπτει έναν τένοντα. Μία τρίτη θεωρία αναφέρει ότι ο ερεθισμός του αρθρικού υμένα οδηγεί στη δημιουργία γαγγλιακής κύστης.
Κλινική εικόνα
Συνήθως το γάγγλιο είναι ασυμπτωματικό. Όταν υπάρχουν συμπτώματα, συνήθως σχετίζονται με την εντόπιση. Αν προκαλείται πίεση σε νεύρο (όπως το μέσο ή το ωλένιο) -ακόμα και αν το γάγγλιο είναι μικρό- μπορεί να υπάρχει πόνος, μούδιασμα, κάψιμο ή μυϊκή αδυναμία, κάτι που αποτελεί και απόλυτη ένδειξη για τη χειρουργική του εξαίρεση.
Εκτός από πόνος, μπορεί να υπάρχει αστάθεια, αδυναμία και περιορισμός στην κίνηση της άρθρωσης, όταν το γάγγλιο εξορμάται από την κερκιδοσκαφοειδή ή τη βασική άρθρωση του αντίχειρα παλαμιαία.
Ένα γάγγλιο που επί μήνες ή και χρόνια δεν προκαλεί συμπτώματα μπορεί κάποια στιγμή να προκαλέσει πόνο ή κάποιο περιορισμό στην καθημερινή δραστηριότητα.
Παρόμοια εικόνα, που θα πρέπει να διακρίνεται από το γάγγλιο, έχουν οι βλεννώδεις κύστεις. Αυτές εμφανίζονται στις περιφερικές φαλαγγοφαλλαγγικές αρθρώσεις (κοντά στις άκρες των δακτύλων), συνήθως σχετίζονται με την οστεοαρθρίτιδα και γι’ αυτό παρατηρούνται σε μεγαλύτερη ηλικία.
Χρειάζονται εξετάσεις για τη διάγνωση;
Η απλή ακτινογραφία δεν θα δώσει πληροφορίες για το γάγγλιο, αλλά μπορεί να εντοπίσει οστικές ανωμαλίες που δύνανται να προκαλούν τα συμπτώματα.
Σε μεγαλύτερους ασθενείς μπορεί ένα γάγγλιο να συνοδεύεται από οστεοαρθρίτιδα της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα.
Ωστόσο, οι απεικονιστικές εξετάσεις που θα επιβεβαιώσουν την κλινική διάγνωση είναι η μαγνητική τομογραφία και το υπερηχογράφημα.
Πώς αντιμετωπίζεται η πάθηση;
- Συντηρητική θεραπεία
Το 50% των γαγγλίων υποχωρεί χωρίς κάποια συγκεκριμένη θεραπεία. Σε γάγγλια που προκαλούν συμπτώματα, συστήνουμε μια βραχεία περίοδο ακινητοποίησης του καρπού με νάρθηκα.
- Παρακέντηση
Μπορεί να γίνει με ή χωρίς υπερηχογραφική καθοδήγηση. Ωστόσο, περισσότερο από το 50% των γαγγλίων υποτροπιάζει μέσα σε 1 χρόνο.
Η έγχυση κορτιζόνης με ταυτόχρονη παρακέντηση θεωρείται ότι έχει αμφίβολα αποτελέσματα. Η παρακέντηση θα πρέπει να αποφεύγεται σε γάγγλια της παλαμιαίας επιφάνειας του καρπού, όταν αυτά βρίσκονται σε επαφή με την κερκιδική αρτηρία.
- Χειρουργική εξαίρεση
Την προτείνουμε σε γάγγλια που παρουσιάζουν συμπτώματα, που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του χεριού στην καθημερινή δραστηριότητα του ατόμου, όταν δεν υπάρχει ανταπόκριση σε συντηρητική θεραπεία ή συμβαίνει υποτροπή μετά από θεραπεία.
Η ανοικτή χειρουργική αφαίρεση αποτελεί τη μέθοδο εκλογής. Γίνεται με τοπική αναισθησία, αν πρόκειται για μικρό γάγγλιο. Ωστόσο, σε μεγαλύτερα προτείνεται ενδοφλέβια περιοχική αναισθησία ή μασχαλιαίο μπλοκ.
Η αφαίρεση του γαγγλίου θα πρέπει να είναι πλήρης, ώστε να περιλαμβάνει και τον μίσχο του. Προσοχή χρειάζεται για να μην προκληθεί συνδεσμική βλάβη κατά την αποκόλλησή του, αλλά και όταν βρίσκεται στην παλαμιαία επιφάνεια του καρπού, κοντά στην κερκιδική αρτηρία.
Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει ο ορθοπαιδικός χειρουργός άκρας χειρός να έχει διενεργήσει προηγουμένως το Allen test. Εν συνεχεία, απαιτείται προσεκτική παρασκευή της κερκιδικής αρτηρίας και, σε περίπτωση που το τοίχωμα της γαγγλιακής κύστης δεν διαχωρίζεται εύκολα από την αρτηρία, είναι προτιμότερο να παραμένει και να αφαιρείται η υπόλοιπη γαγγλιακή κύστη με τον μίσχο της.
Το χειρουργείο σε περίπτωση γαγγλίου του καρπού μπορεί να γίνει και με αρθροσκόπηση αλλά σε περίπτωση παλαμιαίας εντόπισης προτείνεται ανοικτή επέμβαση.
Οδηγίες μετά το χειρουργείο
Η σύγκλειση του τραύματος γίνεται με ενδοδερμική συρραφή με απορροφήσιμα ράμματα, ώστε να μην απαιτείται αφαίρεση ραμμάτων. Ο καρπός και το χέρι σταθεροποιούνται με απλή ελαστική επίδεση για 3-7 ημέρες. Ενθαρρύνουμε την πρώιμη έναρξη της κίνησης μετά από 3-5 ημέρες για να εμποδίσουμε τη δυσκαμψία του καρπού.
Συμβαίνει υποτροπή; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από ένα τέτοιο χειρουργείο;
Όταν η αφαίρεση περιλαμβάνει και ένα τμήμα του αρθρικού θυλάκου, τότε η πιθανότητα υποτροπής μειώνεται στο 4%.
Η χρήση ειδικών γυαλιών μεγέθυνσης (loupes) από τον ορθοπαιδικό χειρουργό άκρας χειρός, η χρήση tourniquet που εξασφαλίζει αιμόσταση στο χειρουργικό πεδίο, το ειδικό σετ χειρουργικών εργαλείων άκρας χειρός, η χρήση διπολικής διαθερμίας και η σωστή χειρουργική τεχνική αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για να αποφευχθούν επιπλοκές, όπως νευραγγειακές, δυσκαμψία του καρπού αλλά και συνδεσμική αστάθεια.
