Του Αδάμ Χατζηδάκη Βιοκλινική Θεσσαλονίκης 12/2/21
Καθηγητής Ακτινολογίας, Ιατρικής Σχολής Αριστοτέλειου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
ΒιοΚλινική Θεσσαλονίκης, Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ
Η κρυοθεραπεία ή κρυοκατάλυση (cryoablation) είναι μία μέθοδος καταστροφής καρκινικών κυττάρων με την ανάπτυξη πολύ χαμηλών θερμοκρασιών. H μέθοδος έχει εφαρμογή σε ασθενείς που δεν μπορούν (ή δεν επιθυμούν) να χειρουργηθούν και πάσχουν από καρκίνο του ήπατος, του νεφρού, του πνεύμονα, καθώς και σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο ή τοπικές υποτροπές μετά από χειρουργική επέμβαση.
Η θεραπεία των μη-χειρουργήσιμων κακοήθων όγκων συχνά δεν είναι αποτελεσματική με ενδοφλέβια χημειοθεραπεία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, υπάρχει το ενδεχόμενο της τοπικής καταστροφής της κακοήθειας, συνήθως με διαδερμικό θερμοκαυτηριασμό (Thermoablation) αλλά και πιο πρόσφατα με τη μέθοδο της κρυοθεραπείας (Cryoablation).
Οι μέθοδοι αυτές μπορούν να καταστρέψουν ολικά ή σε μεγάλο ποσοστό κακοήθεις ιστούς, με στόχο την πλήρη θεραπεία, ή παρηγορητικά με στόχο τη μείωση των συμπτωμάτων, συνήθως του πόνου, αυξάνοντας σημαντικά την επιβίωση και την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Πλήρης θεραπεία μπορεί να επιτευχθεί με χρήση μίας βελόνας σε όγκους έως 3 cm, αλλά και σε μεγαλύτερους με συνδυασμό 2 ή και περισσοτέρων βελονών ταυτόχρονα. Γενικότερα, σε μεγαλύτερου μεγέθους όγκους αυξάνονται τα ποσοστά τοπικών υποτροπών, αλλά υπάρχει η δυνατότητα επανάληψης της θεραπείας.
Αναλυτικότερα, η μέθοδος της κρυοθεραπείας μπορεί να εφαρμοστεί σε διαφορετικές περιπτώσεις. Έχει αποτελέσματα αντίστοιχα της χειρουργικής επέμβασης στη θεραπεία πρωτοπαθών όγκων νεφρού. Απόλυτη ένδειξη έχει εάν υπάρχει μόνο ένας νεφρός, αλλά και όταν ο ασθενής είναι υψηλού χειρουργικού κινδύνου ή δεν θέλουμε να ρισκάρουμε την απώλεια του οργάνου.
Επίσης σε πρωτοπαθείς ή δευτεροπαθείς (μεταστατικές) μάζες πνεύμονα ή μεσοθωρακίου σε ασθενείς που δεν μπορούν να χειρουργηθούν, η μέθοδος μπορεί να προσφέρει πλήρες θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Σε κακοήθειες ήπατος, η κρυοθεραπεία έχει εφαρμοστεί εδώ και πολλά χρόνια, αλλά λόγω αυξημένου κινδύνου ρήξης της ηπατικής κάψας και του παρεγχύματος προτιμάται ο θερμοκαυτηριασμός.
Ευρεία εφαρμογή βρήκε η κρυοθεραπεία στην αντιμετώπιση πρωτοπαθών και δευτεροπαθών όγκων του μυοσκελετικού συστήματος (Σαρκώματα, οστικές μεταστάσεις κ.λπ.) όπου συνήθως συνυπάρχουν καταστροφή οστού, πόνος και αποσταθεροποίηση. Συχνά εδώ, μετά την καταστροφή του όγκου, ακολουθεί έγχυση τσιμέντου για πλήρωση του οστικού ελλείμματος και σταθεροποίηση του οστού. Ειδικά στις οστικές μεταστάσεις, η ελάττωση του πόνου είναι σχεδόν άμεση, με τα αποτελέσματα να διαρκούν για σημαντικό χρονικό διάστημα.
Ως μέθοδος δεν αποκλείει και τον συνδυασμό με άλλα θεραπευτικά σχήματα, πολλές φορές ενισχύοντας τη δράση τους, όπως συμβαίνει με την ανοσοθεραπεία.
Η επέμβαση πραγματοποιείται από Επεμβατικό Ακτινολόγο με τοπική αναισθησία, από τομές λίγων χιλιοστών, και συνήθως απαιτείται απλώς παραμονή ολίγων ωρών στο νοσοκομείο.
Οι ασθενείς από την επόμενη μέρα μπορούν να επανέλθουν στις καθημερινές δραστηριότητές τους.
Πώς γίνεται η Κρυοθεραπεία
Η διαδερμική κρυοθεραπεία γίνεται κάτω από ακτινολογική καθοδήγηση, συνήθως με τη βοήθεια αξονικής τομογραφίας. Η βελόνα κρυοθεραπείας ελέγχεται προηγουμένως για τυχόν διαρροή του αερίου, η οποία αν δεν ανακαλυφθεί έγκαιρα μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές.
Αφού προηγηθεί τοπική αναισθησία και αν χρειαστεί και ενδοφλέβιος φαρμακευτικός κατευνασμός του ασθενούς, τοποθετείται, διαδερμικά, η ειδική βελόνη εντός της κακοήθους εστίας. Πολλές φορές λόγω ακανόνιστου σχήματος ή μεγάλου μεγέθους χρειάζεται η τοποθέτηση δύο ή και τριών βελονών, μέσω των οποίων εφαρμόζεται τοπικά θερμοκρασία από -20 έως -40 C°. Αυτό επιτυγχάνεται με την κυκλοφορία εντός της βελόνας ειδικού αερίου Αργού (Argon), το οποίο ψύχει το άκρο της. Το χημικό στοιχείο Αργό είναι ένα άχρωμο ευγενές αέριο. Έχει θερμοκρασία τήξης -189,3 C° και θερμοκρασία βρασμού -186 C° και περιέχεται σε μικρές αναλογίες στον ατμοσφαιρικό αέρα.
Μετά τη σωστή τοποθέτηση της/των βελονών κρυοθεραπείας, αρχίζει η ψύξη για 10 λεπτά ακολουθούμενη από μία 10λεπτη περίοδο απόψυξης και μία ακόμα 10λεπτη ψύξη. Η τελική απόψυξη είναι συντομότερη, με συνολικό χρόνο θεραπείας συνήθως τα 33-35 λεπτά. Κατά τις φάσεις ψύξης δημιουργείται γύρω από την άκρη της βελόνας μία περιοχή πάγου οβάλ σχήματος («χιονόμπαλα») που οδηγεί σε καταστροφή των κακοήθων κυττάρων λόγω ρήξης της μεμβράνης τους, διακοπής του μεταβολισμού και εξωκυττάριας αιματικής στάσης. Στόχος είναι η εκτεταμένη καταστροφή και έξω από την κακοήθη βλάβη στα όρια του περιβάλλοντος υγιούς ιστού. Το τελικό αποτέλεσμα κρίνεται άμεσα με την εφαρμογή της εφαρμοζόμενης απεικονιστικής μεθόδου ή σε δεύτερο χρόνο, μερικές εβδομάδες αργότερα.
Στις εικόνες φαίνεται ο τρόπος που αντιμετωπίστηκε μία μεταστατική βλάβη κοτύλης από σάρκωμα με σκοπό την καταστροφή της. Μετά και τη σταθεροποίηση με τσιμέντο, η ασθενής είναι σε καλή κατάσταση.
Συνοψίζοντας, η διαδερμική κρυοθεραπεία κακοήθων βλαβών αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη μέθοδο της Επεμβατικής Ακτινολογίας για την αντιμετώπιση των πρωτοπαθών και δευτεροπαθών νεοπλασματικών εστιών, τα αποτελέσματα της οποίας βελτιώνονται συνεχώς με την αποκτούμενη κλινική εμπειρία και την τεχνολογική εξέλιξη.
Δοκιμή τριών βελονών κρυοθεραπείας για έλεγχο διαρροής. Διακρίνεται από αριστερά προς τα δεξιά ο μεγαλύτερος σχηματισμός «χιονόμπαλας» ανάλογα με τη βελόνα.
Σχηματική αναπαράσταση διαδερμικής παρακέντησης νεφρικού όγκου με δύο βελόνες κρυοθεραπείας, κάτω από καθοδήγηση Αξονικού Τομογράφου.
