Το κοιλιακό άλγος ή πόνος στην κοιλιά είναι ένα σύµπτωµα και όχι µια πάθηση.

Σήµερα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανατρέχουν στο διαδίκτυο όταν υποφέρουν ή αισθάνονται κάποιο πόνο στην κοιλιά, ψάχνοντας να βρουν µόνοι τους τη σωστή διάγνωση και να δώσουν λύση στο πρόβληµά τους. 

Αλλά αν η διάγνωση είναι πολλές φορές δύσκολη και για τον γιατρό, είναι ακόµα δυσκολότερη για τον πάσχοντα άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει καµία σχέση µε την ιατρική.

Γι’ αυτό και τις περισσότερες φορές παρατηρούµε ασθενείς µε κοιλιακό άλγος να έρχονται στο ιατρείο πανικοβληµένοι και σχεδόν πάντα βέβαιοι ότι έχουν κάποια κακοήθεια ή, τέλος πάντων, κάτι πολύ σοβαρό, γιατί έτσι έχουν ενηµερωθεί από το διαδίκτυο!

Το άρθρο αυτό έχει καθαρά ενηµερωτικό χαρακτήρα και σκοπός του είναι σε επιµονή των συµπτωµάτων του άλγους ή οποιουδήποτε άλλου συµπτώµατος να προτρέψει τον ασθενή να επισκεφτεί τον ειδικό γιατρό χωρίς να βγάζει µόνος του συµπεράσµατα, τα οποία τις περισσότερες φορές, δυστυχώς, περικλείουν τη σκέψη «κακοήθεια».

Μόνο έτσι, αφού τεθεί πρώτα η σωστή διάγνωση, θα λυθεί οριστικά το πρόβληµά του.

Οι ασθενείς, µη έχοντες τις κατάλληλες ιατρικές γνώσεις, µεταφέρουν κατά γράµµα ό,τι διαβάζουν στον εαυτό τους και εποµένως οδηγούνται σε λάθος συµπεράσµατα.

Ενώ ο γιατρός, προκειµένου να διαγνώσει σωστά το πρόβληµα, θα συνυπολογίσει και άλλους παράγοντες, όπως είναι η ηλικία, οι ατοµικές συνήθειες, ένα καλό ατοµικό και οικογενειακό ιστορικό, οι συνυπάρχουσες παθήσεις, τα φάρµακα τα οποία λαµβάνει ο ασθενής χρονίως, καθώς και τους χαρακτήρες του πόνου. Επίσης, από πότε άρχισε ο πόνος, τι µορφή έχει, συνεχόµενος ή διακεκοµένος, µε πυρετό ή όχι κ.λπ.

Το σωστό, λοιπόν, είναι όταν έχουµε ένα σύµπτωµα, όπως είναι το κοιλιακό άλγος που επιµένει, να απευθυνόµαστε στον ειδικό γιατρό προτού ερευνήσουµε µόνοι µας σε βάθος το πρόβληµα (!) και βγάλουµε λανθασµένα συµπεράσµατα, διότι τότε, πράγµατι, µπορεί να προκαλέσουµε στρες και πανικό στον εαυτό µας!

Το ερώτηµα όµως είναι σε κοιλιακό άλγος ποιον γιατρό να επισκεφτεί κανείς, τι ειδικότητα; Ο πόνος στην κοιλιά είναι πρωτίστως θέµα χειρουργού, για να αποκλειστεί µια οξεία χειρουργική πάθηση, που θα χρειαστεί άµεσα χειρουργείο.

Σε αποκλεισµό κάποιου οξέος χειρουργικού προβλήµατος, ο ασθενής θα παραπεµφθεί από τον χειρουργό στον γαστρεντερολόγο ή τον παθολόγο, για να υποβληθεί σε περαιτέρω εξετάσεις. Αναλόγως πού εντοπίζεται ο πόνος, µπορεί να χρειαστεί και η γνώµη καρδιολόγου.

Ο χειρουργός θα κάνει την κλινική εξέτασή του, που περιλαµβάνει ένα καλό ατοµικό και οικογενειακό ιστορικό, και θα σηµειώσει τα αναφερόµενα ενοχλήµατα-συµπτώµατα που περιγράφει ο ασθενής και αφορούν την παρούσα νόσο.

Στη συνέχεια θα προχωρήσει στην αντικειµενικήεξέταση, που περιλαµβάνει επισκόπηση της κοιλιακής χώρας, ακρόαση και ψηλάφηση, τόσο επιφανειακή όσο και εν τω βάθει.

Ένας καλός χειρουργός από αυτά τα δύο και µόνο, δηλαδή την κλινική και την αντικειµενική εξέταση, µπορεί τις περισσότερες φορές να θέσει τη σωστή διάγνωση.

Σε αμφισβήτηση της διάγνωσης ή για την τεκµηρίωσή της θα προχωρήσει στο επόµενο βήµα, που είναι ο εργαστηριακός και απεικονιστικός έλεγχος.

Ανατοµικά, έχοντας απέναντί µας τον ασθενή, χωρίζουµε την κοιλιά σε 9 διαµερίσµατα, που αντιστοιχούν σε 9 διαφορετικές ανατοµικές περιοχές.

• Δεξιό υποχόνδριο
• Επιγάστριο
• Αριστερό υποχόνδριο
• Δεξιά πλάγια κοιλιακή χώρα
• Περιοµφαλική περιοχή
• Αριστερά πλάγια κοιλιακή χώρα
• Δεξιός λαγόνιος βόθρος
• Υπογάστριο
• Αριστερός λαγόνιος βόθρος

Στην αντικειµενική εξέταση ο γιατρός θα διαπιστώσει σε ποιο διαµέρισµα εντοπίζεται ο πόνος ή αν είναι διάχυτος και εντοπίζεται σε όλη την κοιλιά. Μπορεί έτσι να προσανατολιστεί στη διάγνωσή του. Και αυτό γιατί σε κάθε περιοχή αντιστοιχούν συγκεκριµένα όργανα της κοιλιάς, αλλά ταυτόχρονα και πολλά µαζί, οπότε χρειάζεται πολλή προσοχή.

Παρακάτω, ενδεικτικά ανά διαµέρισµα, θα αναφερθώ σε ορισµένες παθήσεις που πιθανόν να είναι η αιτία του κοιλιακού άλγους.

Αναφέρονται ενδεικτικά οι κυριότερες παθήσεις, ενώ πολλές άλλες δεν αναφέρονται εδώ, αλλά µόνο σε εξειδικευµένα ιατρικά βιβλία.

1. Δεξιό υποχόνδριο

Η συνηθέστερη πάθηση σε αυτή την περιοχή, που προκαλεί εντοπισµένο άλγος (κάτω από το ∆ε πλευρικό τόξο), είναι η χολολιθίαση, οι πέτρες, δηλαδή, της χολής που προκαλούν κολικούς των χοληφόρων, άρα και πόνο.

Βέβαια, οι κολικοί των χοληφόρων έχουν διάρκεια και δεν έχουν σχέση µε τους κολικούς του εντέρου ή των νεφρών, που πάνε κι έρχονται κάθε 1-2 λεπτά. Αυτοί διαρκούν 1-2 ώρες και συνήθως συνδέονται µε τη λήψη φαγητού, ιδιαιτέρως όταν φάµε λιπαρά φαγητά ή φαγητά µε πολλές φυτικές ίνες, όπως χόρτα, ωµές σαλάτες ή όσπρια.

Επίσης, η χολολιθίαση µπορεί να παρουσιάζεται µε διάφορες επιπλοκές, οπότε χρειάζεται άµεση αντιµετώπιση, όπως χολοκυστίτιδα, εµπύηµα ή απόστηµα, ή να συνοδεύεται από παγκρεατίτιδα και να επεκτείνεται ο πόνος και στο επιγάστριο.

Άλλες παθήσεις σε αυτή την περιοχή µπορεί να είναι οι παθήσεις του ήπατος, η ηπατίτιδα κ.λπ., ο παροξυσµός του έλκους του 12/λου, καθώς και παθήσεις του παχέος εντέρου δε κολικής καµπής κ.ά. 

2. Επιγάστριο

Σε αυτή την περιοχή, ο πόνος συνήθως έχει προέλευση από το στοµάχι, όπως γαστρίτιδα, έλκος στοµάχου ή άλλες φλεγµονές.

Κάτω από το στέρνο, µπορεί να οφείλεται, επίσης, σε διαφραγµατοκήλη ή άλλες παθήσεις καρδιοοισοφαγικής περιοχής (αχαλασία, έλκος, Barrett, καλοήθεις ή και κακοήθεις φλεγµονές κ.λπ.).

Θέλει προσοχή εδώ, γιατί και κάποιες καρδιολογικές παθήσεις αντανακλούν στο επιγάστριο, ιδιαίτερα όταν υπάρχει ισχαιµική καρδιοπάθεια ή και ιστορικό καρδιοπάθειας (anginapectoris).

Επίσης, παθήσεις του παγκρέατος µπορεί να προκαλούν άλγος που επεκτείνεται, όπως ζωστηροειδώς στη δεξιά και αριστερή κοιλία, χαρακτηριστικό της παγκρεατίτιδας.

3. Αριστερό υποχόνδριο

Συνήθως ο πόνος σε αυτή την περιοχή οφείλεται σε κολικούς του εντέρου ή αντανακλαστικά του στοµάχου. Σπανιότερα παθήσεις του σπληνός µπορεί να προκαλούν τοπικό άλγος ή φλεγµονές της ουράς του παγκρέατος. Επίσης, φλεγµονές του παχέος εντέρου που εντοπίζονται στην αριστερά κολική καµπή (σπληνικής καµπής), πολύποδες κ.λπ.

4. Δεξιά πλάγια κοιλιακή χώρα

Σηνήθως παθήσεις του παχέος εντέρου µε εντόπιση στο ανιόν και κολικοί από τον δε ουρητήρα, καθώς και παθήσεις κεφαλής του παγκρέατος και του 12/λου εντοπίζονται σε αυτή την περιοχή.

5. Περιοµφαλική περιοχή

Παθήσεις του παγκρέατος (παγκρεατίτιδες) και φλεγµονές του εγκάρσιου κόλου του παχέος εντέρου (κολίτιδες, πολύποδες και όγκοι) εντοπίζονται χαρακτηριστικά σε αυτή την περιοχή.

Βέβαια, πολύ συχνές είναι και οι κήλες του κοιλιακού τοιχώµατος του οµφαλού, η οµφαλοκήλη, που παρουσιάζεται σαν επώδυνη διόγκωση της περιοχής, διάφορων µεγεθών (αναλόγως το χάσµα από το οποίο εξέρχεται), και οι οµφαλίτιδες, καταστάσεις επώδυνες τοπικών φλεγµονών, µε παρουσία δύσοσµου υγρού στον οµφαλό.

6. Αριστερά πλάγια κοιλιακή χώρα

Φλεγµονές ουράς του παγκρέατος, του κατιόντος κόλου του παχέος εντέρου, καθώς και κολικοειδή άλγη του λεπτού εντέρου και του αριστερού ουρητήρα είναι συνήθως τα αίτια του άλγους αυτής της περιοχής.

7. Δεξιός λαγόνιος βόθρος

Το σηµείο McBurney εντοπίζεται σ’ αυτή την περιοχή, χαρακτηρηστικό της οξείας σκωληκοειδίτιδος. Επίσης, παθήσεις των ουρητήρων, όπως κολικοί και ουρολοιµώξεις. Στις γυναίκες, παθήσεις του δεξιού εξαρτήµατος, κυρίως κύστη ωοθήκης µε ή χωρίς ρήξη, πολυκυστικές ωοθήκες ή εξαρτηµατίτιδα και σε έντονο πόνο η συστροφή της ωοθήκης ή ολόκληρου του εξαρτήµατος πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν.

Επίσης, η ωορρηξία πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν, κυρίως αν η γυναίκα βρίσκεται γύρω στη 14η ηµέρα, όπως και η εγκυµοσύνη, αν υπάρχει καθυστέρεση. Σηµαντικά είναι, επίσης, τα ευρήµατα που οφείλονται στις κήλες της µηροβουβωνικής πτυχής. Βουβωνοκήλες, µηροκήλες κ.λπ., που µπορούν να προκαλέσουν τοπικό πόνο µε επέκταση στις µηροβουβωνικές πτυχές.

8. Υπογάστριο

Συνήθως γυναικολογικέςπαθήσεις, ινοµυώµατα, φλεγµονές µήτρας, εξαρτηµάτων και κόλπου (κολπίτιδα), εξωµήτριο, καθώς και ουρολογικές παθήσεις, κυρίως ουροδόχου κύστεως, κυστίτιδα, ενσφηνωµένος λίθος κυστεοουρητηρικής συµβολής, ουρολοιµώξεις κ.λπ., είναι οι πιο συχνές.

9. Αριστερός λαγόνιος βόθρος

Πολύ συχνή πάθηση αυτής της περιοχής, κυρίως σε ηλικίες άνω των 40, είναι η εκκολπωµατίτιδα. Αν υπάρχει και ιστορικό εκκολπωµάτωσης, τότε είναι η πιο πιθανή. Φυσικά και άλλες παθήσεις του παχέος εντέρου και ιδίως του σιγµοειδούς, πολύποδες, tumors και φλεγµονώδεις νόσοι σε έξαρση είναι µέσα στη διαφοροδιάγνωση.
Επίσης, παθήσεις από το Αρ. εξάρτηµα στις γυναίκες, όπως σαλπιγγίτιδα, εξαρτηµατίτιδα, κύστη ωοθήκης, καθώς και από τον αρ ουρητήρα, µε ενσφηνωµένο λίθο και κολικούς, νεφρολιθίαση ή ουρολοιµώξεις, µπορεί να είναι οι αιτίες του πόνου.

Σηµαντικά είναι επίσης τα ευρήµατα που οφείλονται στις κήλες µηροβουβωνικής πτυχής. Βουβωνοκήλες, µηροκήλες κ.λπ., που µπορούν να προκαλέσουν τοπικό πόνο µε επέκταση στις µηροβουβωνικές πτυχές.

Φυσικά, στα διάχυτα κοιλιακά άλγη θα συµπεριλάβουµε τις ιώσεις του πεπτικού, τις γαστρεντερίτιδες, τις µεσεντέριες λεµφαδενίτιδες, τις φλεγµονώδεις νόσους του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα και νόσος του Crohn) και στις περιπτώσεις οξείας κοιλίας τις παγκρεατίτιδες, τον ειλεό λεπτού ή παχέος εντέρου, τις περιτονίτιδες από διάφορες αιτίες, τον εγκολεασµό και την οξεία ισχαιµία του εντέρου, τον ασκίτη, τη ρήξη του εντέρου και τις προχωρηµένες γενικευµένες κακοήθειες.

Επίσης, στην ανασκόπησή µας αυτή δεν θα παραλείψουµε να αναφερθούµε και στα ψυχολογικά αίτια του κοιλιακού άλγους, τα οποία είναι ικανά να δώσουν τέτοια συµπτώµατα που να προσοµοιάσουν ή να µιµηθούν οργανικές παθήσεις.
Για να αποδώσουµε ψυχολογικά αίτια σε ένα κοιλιακό άλγος πρέπει µε τον σωστό κλινικό εργαστηριακό έλεγχο να αποκλείσουµε κάθε οργανική πάθηση.

 

Ιωάννης Ζουριδάκης, MD
Γενικός Χειρουργός,
Επιστηµονικός Συνεργάτης Βιοκλινικής Πειραιά