Ο διαπιστωμένος ρόλος των μελανοκυτταρικών σπίλων ως παράγοντας κινδύνου για το μελάνωμα καθιστά απαραίτητη τη βελτιστοποίηση της πρωτογενούς αλλά και της δευτερογενούς πρόληψης, με στόχο τη μείωση της σχετιζόμενης με το μελάνωμα θνησιμότητας αλλά και νοσηρότητας. Ασθενείς με περισσοτέρους από 100 κοινούς μελανοκυτταρικούς σπίλους, περισσότερους από 5 άτυπους, με μεγάλους συγγενείς σπίλους ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος στοιχειοθετούν σε κάθε περίπτωση μια ομάδα κινδύνου που καλό είναι σε τακτά χρονικά διαστήματα ανά 3-12 μήνες αντίστοιχα με την εκτίμηση της επικινδυνότητας από τον δερματολόγο να βρίσκονται σε πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου.

Σε αυτήν την προσπάθεια, η συμβολή του δερματολόγου είτε εκείνου που είναι εξειδικευμένος στη δερματική ογκολογία είτε εκείνου που ασκεί πρωτοβάθμια δερματολογική περίθαλψη είναι κρίσιμη. Η συμβολή αυτή δεν περιορίζεται μόνο στην έγκαιρη ταυτοποίηση του ύποπτου μελανοκυτταρικού σπίλου που εξελίσσεται σε μελάνωμα, αλλά στη συνολική δυνατότητα προσέγγισης, διαχείρισης και ενημέρωσης του ασθενούς με μελανοκυτταρικούς σπίλους με τη βοήθεια των νέων διαγνωστικών μεθόδων.

Η εισαγωγή της δερματοσκόπησης στη διαγνωστική προσέγγιση των ασθενών με μελανοκυτταρικούς σπίλους υπήρξε σημαντικότατο ορόσημο στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος. Με τη χρήση ενός φορητού μεγεθυντικού ιατρικού μηχανήματος επιτυγχάνεται η μεγέθυνση του σπίλου και η αποκάλυψη μιας σειράς μη ορατών με το μάτι στοιχείων που βοηθούν τον δερματολόγο στη διαγνωστική προσέγγιση των σπίλων, εντοπίζοντας αφενός πιο έγκαιρα πρώιμα μελανώματα, αφετέρου αποφεύγοντας περιττές χειρουργικές αφαιρέσεις.

Πράγματι, έχει αποδειχθεί ότι σε περιπτώσεις διαγνωστικής ανασφάλειας προκρίνεται η χειρουργική αφαίρεση της βλάβης, τελικά, όμως, μόνο μέρος των αφαιρεθέντων βλαβών διαγιγνώσκονται ιστολογικά ως μελανώματα. Η ανάλυση μιας πολύ μεγάλης σειράς ασθενών στη Γερμανία κατέδειξε ότι στους 120 αφαιρεθέντες σπίλους, μία μόνο βλάβη αντιστοιχεί σε μελάνωμα. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό και για να αποφευχθούν οι υπερβολικές και άσκοπες -εν πολλοίς- χειρουργικές αφαιρέσεις, αναπτύχθηκε ως εξέλιξη της δερματοσκόπησης η τεχνική της ψηφιακής δερματοσκόπησης/χαρτογράφησης, η οποία επιτρέπει την ψηφιακή καταγραφή και αρχειοθέτηση των δερματοσκοπικών εικόνων για μελλοντική σύγκριση. Η μέθοδος ενδείκνυται σε κάθε περίπτωση στην προσέγγιση των ασθενών με αρκετούς μελανοκυτταρικούς σπίλους ή και σπίλους με σχετική ατυπία, οπότε καλό είναι να συνίσταται ετήσια παρακολούθηση. Η μέθοδος αποκτά, ωστόσο, ιδιαίτερη σημασία στην προσέγγιση των ασθενών υψηλής επικινδυνότητας για μελάνωμα, όπου θα πρέπει να εφαρμόζεται ανά 3-6 μήνες. Σε περίπτωση αλλαγής των μελανοκυτταρικών βλαβών μέσα σε αυτό το χρονικό πλαίσιο, προχωρούμε στη βιοπτική αφαίρεση. Η προσέγγιση αυτή μειώνει στο ελάχιστο δυνατό τις άσκοπες αφαιρέσεις, ενώ παράλληλα αυξάνει την ακρίβεια στην έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος, που με τη μέθοδο αυτή διαγιγνώσκεται σε αρκετά πρώιμη φάση.

Μια σχετικά σύγχρονη εξέλιξη είναι η επέκταση των μηχανημάτων ψηφιακής χαρτογράφησης με δυνατότητες τεχνητής ευφυΐας, που επιτρέπουν με την εφαρμογή διαγνωστικών αλγόριθμων στην εκτίμηση επικινδυνότητας της βλάβης χωρίς συμμετοχή του δερματολόγου, με τη δερματοσκόπηση από έμπειρο δερματολόγο να διατηρεί, ωστόσο, σε κάθε περίπτωση το προβάδισμα. Δεν παύει όμως να αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη με ποικίλες εφαρμογές, όπως σε συστήματα τηλεδερματολογίας, όπου με τη βοήθεια ψηφιακών εφαρμογών μπορεί να γίνεται μια πρώτη διαγνωστική προσέγγιση από τον ίδιο τον ασθενή και εν συνεχεία οι ψηφιακές δερματοσκοπικές εικόνες να εκτιμώνται από εξειδικευμένους δερματολόγους–δερματοσκόπους.

Συμπερασματικά, λοιπόν, μπορούμε να καταλήξουμε ότι ο ασθενής με μελανοκυτταρικούς σπίλους συνιστά μια ιδιαίτερη διαγνωστική πρόκληση για τον δερματολόγο, αφενός λόγω της πολύ μεγάλης επίπτωσής τους στον γενικό πληθυσμό και της συνήθως καλοήθους φύσεώς τους και αφετέρου λόγω της συσχέτισής τους με το μελάνωμα ως παράγοντα κινδύνου. Ασθενείς υψηλού κινδύνου καλό είναι να βρίσκονται σε πρόγραμμα παρακολούθησης των σπίλων, που θα περιλαμβάνει συνδυασμό κλινικής εξέτασης δερματοσκόπησης και ψηφιακής χαρτογράφησης, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Σε περίπτωση που η συνήθης διαγνωστική μας προσέγγιση εγείρει αμφιβολίες για τη φύση της βλάβης, συνιστάται η βιοπτική αφαίρεση, η οποία, όμως, θα πρέπει να γίνεται στοχευμένα επί κλινικής υποψίας κακοήθειας είτε σε περίπτωση αλλαγής της χαρτογραφηθείσας βλάβης είτε αν επιμένει ο ασθενής για λόγους ανεξάρτητα της ιατρικής σκοπιμότητας μετά την ενημέρωση και συμβουλευτική που θα έχει προηγηθεί.

Dr.med. Δημήτριος Παπακώστας
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος
Βιοκλινική Αθηνών