fbpx
ΓΙΑ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΚΑΛΕΣΤΕ :   ΑΘΗΝΑ  210 6962600, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ  2310 372600
ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΓΚΗ! 14 501

Θεραπευτικές εξελίξεις στην ογκολογία

Του Αθανάσιου Καραγιάννη Βιοκλινική Αθηνών

Νέου τύπου στοχευµένες θεραπείες

Τα τελευταία χρόνια βρισκόµαστε µπροστά σε ιδιαίτερα σηµαντικές εξελίξεις της θεραπευτικής και διαγνωστικής ιατρικής, µε την ογκολογία να αντιπροσωπεύει ίσως το βασικότερο τοµέα προόδου. 

Έπειτα από πολλές δεκαετίες, αρκετές επιτυχίες αλλά και ακόµα περισσότερες αποτυχίες, φαίνεται πως η χρήση της «κλασικής χηµειοθεραπείας» στην καταπολέµηση του καρκίνου φτάνει προς το τέλος της. Οι ερευνητές, στην προσπάθειά τους για επινόηση ευρηµατικότερων λύσεων, στρέφουν το βλέµµα τους προς τελείως διαφορετική κατεύθυνση και αναζητούν τη λύση για την αντιµετώπιση της νόσου σε συγκεκριµένα µοριακά και γενετικά χαρακτηριστικά του όγκου και στην πολύπλοκη σχέση του ανοσοποιητικού µας συστήµατος µε τα καρκινικά κύτταρα.

Αυτό που πλέον αλλάζει τα δεδοµένα είναι οι ραγδαίες εξελίξεις στον τοµέα της µοριακής βιολογίας, της γενετικής και της φαρµακολογίας, συνοδευόµενες από σηµαντικά επιτεύγµατα στη βιοτεχνολογία, που µας επιτρέπουν να κατανοήσουµε τη βιολογική πολυπλοκότητα, τον τρόπο ανάπτυξης και επιβίωσης του καρκινικού κυττάρου και το µικροπεριβάλλον µέσα στο οποίο αναπτύσσεται.

Έτσι, έπειτα από µια σχετική «θεραπευτική στασιµότητα» πολλών δεκαετιών, παρατηρείται πλέον, µε ραγδαία αυξανόµενη ταχύτητα, η προσθήκη νέων φαρµακευτικών επιλογών µε τη µετάβαση από την κλασική χηµειοθεραπεία στα νεότερα αντινεοπλασµατικά φάρµακα της στοχευµένης θεραπείας και ανοσοθεραπείας, τα οποία µεταβάλλουν σηµαντικά το τοπίο της θνητότητας και της επιβίωσης των ασθενών που πάσχουν από καρκίνο.

Έχει αποδειχθεί ότι η µετατροπή του φυσιολογικού κυττάρου σε καρκινικό οφείλεται στη συσσώρευση γενετικών βλαβών και συνοδεύεται από την εµφάνιση συγκεκριµένων µορίων, τα οποία µπορούν να ταυτοποιηθούν και να γίνουν στόχος των νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων (στοχευµένη θεραπεία).

Οι στοχευµένες θεραπείες όµως δεν ενδείκνυνται για όλους τους ασθενείς µε καρκίνο, αλλά είναι «κοµµένες και ραµµένες» για συγκεκριµένους ασθενείς, καθώς τα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Παρατηρείται έτσι συχνά το φαινόµενο δύο ασθενείς µε τον ίδιο τύπο καρκίνου να λαµβάνουν τελείως διαφορετικές θεραπείες.

Πώς, όµως, αποφασίζουµε σε ποιον ταιριάζει µια συγκεκριµένη θεραπεία και σε ποιον όχι;

Όταν ολοκληρωθεί η ιστολογική εξέταση, τότε σε πολλές µορφές καρκίνου προχωρούµε στον µοριακό προσδιορισµό του καρκινικού υλικού. Αυτό σηµαίνει ότι βρίσκουµε τα «χαρακτηριστικά µόρια» που λειτουργούν σαν δακτυλικά αποτυπώµατα και καθορίζουν τη µοναδικότητα του συγκεκριµένου καρκίνου. Με βάση αυτά επιλέγουµε την κατάλληλη θεραπεία. Σήµερα, η στοχευµένη θεραπεία µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε σχεδόν όλους τους τύπους καρκίνου.

Σύµφωνα µε τα νεότερα δεδοµένα, η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας πρέπει να βασίζεται στο γονιδιωµατικό προφίλ της νόσου κάθε ασθενούς -δηλαδή το σύνολο των γενετικών και µοριακών µεταβολών-, όπως, για παράδειγµα, µε την τεχνολογία αλληλούχισης επόµενης γενεάς (Next Generation Sequencing – NGS), επιτρέποντας στους ογκολόγους να σχεδιάσουν την εξατοµικευµένη θεραπευτική προσέγγιση για κάθε ασθενή τους και να του παρέχουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα, καθώς το γονιδιωµατικό προφίλ των όγκων µπορεί να προσφέρει θεραπευτικές επιλογές για τους ασθενείς, οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε βελτιωµένα αποτελέσµατα.

Κάθε τύπος «φαρµάκου» στοχευµένης θεραπείας λειτουργεί µε διαφορετικό τρόπο, αλλά όλα τα φάρµακα που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία παρεµποδίζουν την ικανότητα του καρκινικού κυττάρου να αναπτύσσεται, να διαιρείται, να επισκευάζει τις βλάβες του ή να επικοινωνεί µε τα άλλα κύτταρα, οδηγώντας τα µε αυτό τον τρόπο στον θάνατο. Επιπλέον, στοχεύοντας συγκεκριµένα χαρακτηριστικά µόρια του καρκινικού κυττάρου αφήνουν σχεδόν ανεπηρέαστα τα φυσιολογικά κύτταρα του οργανισµού µας. Έτσι η θεραπεία γίνεται από τη µία περισσότερο στοχευµένη και από την άλλη λιγότερο τοξική.

Ανοσοθεραπεία

Η ανοσοθεραπεία αποτελεί µία, επιπλέον της στοχευµένης, νέα κατηγορία θεραπείας κατά του καρκίνου, που δρα αξιοποιώντας και ενισχύοντας τη φυσιολογική ικανότητα του ανοσοποιητικού µας συστήµατος στην καταπολέµηση του καρκίνου, ενώ φαίνεται να είναι η πιο ελπιδοφόρα νέα προσέγγιση για τη θεραπεία της νόσου.

Από τα µέσα του προηγούµενου αιώνα, υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για το γεγονός ότι το ανοσοποιητικό σύστηµα έχει την ικανότητα να αναγνωρίσει και να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα. Ο στόχος των ερευνών τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν να κατανοήσουν τις συνιστώσες του ανοσοποιητικού συστήµατος που είναι σηµαντικές για την ανοσολογική απάντηση και το πώς, πότε και γιατί αποτυγχάνουν στις περιπτώσεις που η νόσος γίνεται πλέον κλινικά εµφανής.

Πριν από την κλινική εµφάνιση ενός όγκου, η «µάχη» ανάµεσα στο ανοσοποιητικό µας σύστηµα και τα καρκινικά κύτταρα µπορεί να οδηγήσει είτε στην έγκαιρη εξάλειψη όλων των καρκινικών κυττάρων είτε στη µερική εξάλειψη των καρκινικών κυττάρων, τα οποία όµως παραµένουν κάτω από τον έλεγχο του ανοσοποιητικού σε µια κατάσταση ισορροπίας, κατά την οποία ο καρκίνος υπάρχει, αλλά δεν εκδηλώνεται κλινικά και δεν µπορεί να διαγνωστεί. Αυτή η φάση ισορροπίας θα µπορούσε να διαρκέσει για πάντα, µιµούµενη έτσι την εξάλειψη του καρκίνου, ή να διαταραχθεί κάποια στιγµή είτε από µεταβολές στα καρκινικά κύτταρα, που θα τους επέτρεπαν να ξεφύγουν από τον έλεγχο του ανοσοποιητικού, είτε από αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστηµα, που θα αποδυνάµωναν την ικανότητά του να συγκρατεί τον καρκίνο, οδηγώντας τελικά στην κλινική εµφάνιση της νόσου.

Ερευνητές εντόπισαν στα Τ-λεµφοκύτταρα και στην αλληλεπίδρασή τους µε τα καρκινικά κύτταρα ειδικά «µονοπάτια» ενεργοποίησης και απενεργοποίησης του ανοσοποιητικού συστήµατος (PD-1 / PD-L1 και CTLA-4) κρίσιµης σηµασίας για την ικανότητά του να ελέγξει και να περιορίσει την ανάπτυξη του καρκίνου. Αυτά τα µονοπάτια, που αποκαλούνται «σηµεία ελέγχου του ανοσοποιητικού», λειτουργούν σαν φρένα του ανοσοποιητικού και χρησιµοποιούνται, υπό φυσιολογικές συνθήκες, µε σκοπό να περιορίσουν την ένταση και τη διάρκεια των ανοσολογικών απαντήσεων, εµποδίζοντας µια υπερβολικά έντονη αντίδραση που θα µπορούσε να βλάψει τα φυσιολογικά κύτταρα. Φαίνεται όµως πως τα καρκινικά κύτταρα µπορούν να πάρουν τον έλεγχο αυτών των «σηµείων ελέγχου» και να τα χρησιµοποιήσουν προς όφελός τους για την καταστολή της ανοσολογικής απάντησης.

Η χρήση ειδικών µονοκλωνικών αντισωµάτων, των επονοµαζόµενων «αναστολέων του ανοσοποιητικού σηµείου ελέγχου» («immune checkpoint inhibitors»), απελευθερώνει το ανοσοποιητικό σύστηµα από τα φυσικά του φρένα, επιτρέποντάς του να επιτίθεται και να σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα.

Ο τρόπος µε τον οποίο σήµερα προσεγγίζουµε θεραπευτικά τον καρκίνο, η σηµαντική παράταση στην επιβίωση και η βελτίωση στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων που υποβάλλονται σε αυτές τις νέου τύπου θεραπείες θα φαίνονταν αδιανόητοι στους περισσότερους κλινικούς ογκολόγους µια δεκαετία πριν, καθώς οι εξελίξεις στον τοµέα της ογκολογίας είναι ραγδαίες. Πλέον διαθέτουµε όχι µόνο περισσότερα, αλλά και πιο εκλεκτικά φάρµακα, µετατρέποντας πολλές µορφές καρκίνου σε χρόνια νοσήµατα. Όµως, πολλά έχουν να γίνουν ακόµη για να ισχυριστούµε ότι βρισκόµαστε κοντά στο να νικήσουµε ολοκληρωτικά τον καρκίνο.

 

Αθανάσιος Καραγιάννης
Ογκολόγος
Επιστηµονικός Συνεργάτης
ΒιοΚλινική Αθηνών

 

2020-01-13T18:10:24+00:00