Η οστεοπόρωση ορίζεται ως η ελάττωση της οστικής μάζας και η διαταραχή της μκροαρχιτεκτονικής του οστού σε τέτοιο βαθμό, ώστε να είναι ευάλωτο σε κατάγματα, ακόμη και μετά από ελάχιστη βία.

Η οστεοπόρωση, δηλαδή, είναι η κατάσταση στην οποία τα οστά γίνονται λεπτότερα και ασθενέστερα.

Σε όλη τη διάρκεια της ζωής, τα οστά συνεχώς ανακατασκευάζονται. Στους υγιείς ανθρώπους, μέχρι την ηλικία των 30 ετών υπερέχει n οστική παραγωγή, ενώ στη συνέχεια υπερέχει η οστική απορρόφηση και επομένως χάνεται περισσότερο οστούν σε σχέση με αυτό που παράγεται.

Η οστεοπόρωση θεωρείται «σιωπηλή νόσος», γιατί η οστική απώλεια προηγείται και εξελίσσεται αθόρυβα πριν από την τελική διαταραχή της ποιότητας του οστού που θα οδηγήσει το κόκαλο στα όρια του καταγματικού κινδύνου.

Η οστεοπόρωση διακρίνεται σε:

– Πρωτοπαθή
– Δευτεροπαθή

Η πιο συχνή μορφή πρωτοπαθούς οστεοπόρωσης είναι η μετεμμηνοπαυσιακή. Εμφανίζεται σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και σχετίζεται με τη μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων, που φυσιολογικά παρατηρείται στις γυναίκες αυτής της ηλικίας.

Η λεγόμενη οστεοπόρωση των ηλικιωμένων εμφανίζεται σε γυναίκες και άνδρες από 70 ετών και πάνω.

Η δευτεροπαθής οστεοπόρωση αναπτύσσεται σε ασθενείς με ορισμένες παθήσεις, όπως είναι π.χ. ο υπερπαραθυρεοειδισμός, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο υπογοναδισμός, ο υπερθυρεοειδισμός και το σύνδρομο δυσαπορρόφησης.

Επίσης, δευτεροπαθής οστεοπόρωση μπορεί να εμφανιστεί σε ασθενείς που παίρνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα ορισμένα φάρμακα, όπως κορτιζόνη, θυρεοειδική ορμόνη σε δόση μεγαλύτερη από όση χρειάζεται για την αντιμετώπιση του υποθυρεοειδισμού, αντιεπιληπτικά ή ηπαρίνη.

Αιτίες και τρόπος ανάπτυξης της οστεοπόρωσης

Δύο είναι οι παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της οστεοπόρωσης:

– Το χαμηλό επίπεδο της κορυφαίας οστικής μάζας που αποκτά ένα άτομο στην ηλικία των 25 περίπου ετών

– Η αυξημένη οστική απώλεια που μπορεί να συμβεί μετά την ηλικία των 45-50 ετών

Παράγοντες κινδύνου

Οι μη τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση είναι:

– Γενετικοί: οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης, ιστορικό κατάγματος (και ιδιαίτερα ιστορικό κατάγματος του αυχένα του μηριαίου οστού) στη μητέρα ή στον πατέρα

– Γυναικείο φύλο

– Ηλικία > 50 ετών

– Εμμηνόπαυση/υστερεκτομή

– Συνεχής λήψη κορτιζόνης για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από 3 μήνες

– Παθήσεις: υπερπαραθυρεοειδισμός, ρευματοειδής αρθρίτιδα, υπογοναδισμός, υπερθυρεοειδισμός, σύνδρομο δυσαπορρόφησης

Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση είναι:

– Πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν από τα 45)

– Αμηνόρροια που διαρκεί πάνω από ένα χρόνο

– Διατροφή φτωχή σε ασβέστιο ή και βιταμίνη D

– Έλλειψη σωματικής άσκησης

– Χαμηλό σωματικό βάρος

– Κάπνισμα: το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για οστεοπόρωση διότι μειώνει την παραγωγή οιστρογόνων, συμβάλλει στην πρόκληση πρώιμης εμμηνόπαυσης και δρα τοξικά στις οστεοβλάστες, μειώνοντας έτσι την οστική μάζα

– Μεγάλη κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών

Διάγνωση

Η διάγνωση τα τελευταία χρόνια γίνεται με τη χρήση ειδικής μεθόδου ακτινοβολίας που αποκαλείται οστεοπυκνομετρία (DXA). Η μέθοδος αυτή μας δίνει πληροφορίες για την οστική πυκνότητα, δηλαδή την περιεκτικότητα του οστού σε άλατα ασβεστίου, μετρώντας την ποσότητα του ασβεστίου (γραμμάρια) ανά τετραγωνικό εκατοστό (cm2) της επιφάνειας του οστού.

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας γίνεται στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης πριν από την ηλικία των 60 ετών ή στο άνω άκρο του μηριαίου οστού μετά την ηλικία των 60 ετών.

Μέτρηση της οστικής πυκνότητας θα πρέπει να γίνεται:

– Σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες κάτω των 65 ετών, εφόσον έχουν επιπλέον της εμμηνόπαυσης έναν ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση

– Σε όλες τις γυναίκες άνω των 65 ετών, ανεξαρτήτως παραγόντων κινδύνου

– Σε γυναίκες και άνδρες που παίρνουν ή προβλέπεται να πάρουν κορτιζόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα (ημερήσια δόση ίση ή μεγαλύτερη από 7,5 mg πρεδνιζολόνης για 3 μήνες ή περισσότερο)

– Σε γυναίκες και άνδρες με ακτινολογική παραμόρφωση σπονδύλων

– Σε γυναίκες και άνδρες που έχουν υποστεί κάταγμα μετά από ελαφρύ τραύμα

– Σε γυναίκες και άνδρες που βρίσκονται σε θεραπεία για οστεοπόρωση προκειμένου να γίνεται περιοδικά αξιολόγηση του αποτελέσματος της εφαρμοζόμενης θεραπευτικής αγωγής.

Λάζαρος Λαζάρου, MD Ενδοκρινολόγος, Διαβητολόγος,
Επιστημονικός Συνεργάτης ΒιοΚλινική Θεσσαλονίκης