Εν αντιθέσει με μια ευρέως διαδεδομένη άποψη, η ποδηλασία θεωρείται ότι είναι μία από τις αερόβιες αθλητικές δραστηριότητες που είναι λιγότερο επιβαρυντική για τα γόνατα, εφόσον εκτελείται με τον σωστό τρόπο και εφόσον βεβαίως δεν εμπλακεί κάποιο ατύχημα. 

Η άρθρωση του γόνατος, όπως και κάθε άλλη, έχει ανάγκη από κίνηση για να λειτουργεί σωστά.

Η ομοιόμορφη κίνηση των κάτω άκρων του ποδηλάτη τροφοδοτεί επαρκώς τον χόνδρο των γονάτων με τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και ενδυναμώνει τους μυς τους, ενώ συγχρόνως το μεγαλύτερο μέρος του σωματικού βάρους το σηκώνει η σέλα, με αποτέλεσμα την αποφόρτισή τους.

Παρ’ όλα αυτά, οι ενοχλήσεις από τα γόνατα είναι ιδιαίτερα συχνές, συνήθως αποτέλεσμα κακής τεχνικής ή λάθους θέσης του ποδηλάτη.

Η χρήση υψηλών ταχυτήτων (μεγάλες αντιστάσεις) και ο υπέρμετρος ζήλος για προπόνηση φαίνεται να είναι από τις συχνότερες αιτίες προβλημάτων.

Όμως και η λάθος τοποθέτηση της σέλας, η χρήση κουμπωτών πεντάλ ή ακατάλληλων δισκοβραχίονων, καθώς και η μη αναγνώριση των ανατομικών ιδιαιτεροτήτων του κάθε ποδηλάτη με στόχο την αντίστοιχη προσαρμογή μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικά χρόνια ενοχλήματα από την άρθρωση του γόνατος.

Μια βασική αιτία των προβλημάτων στα γόνατα από την ποδηλασία είναι η δημιουργία κακώσεων υπερχρήσης (overuse injuries), αποτέλεσμα της επαναληψιμότητας που τη χαρακτηρίζει.

Αν αναλογιστεί κανείς ότι μέσα σε μία ώρα ποδηλάτου εκτελούνται κατά μέσο όρο 5.000 περιστροφές των πεντάλ, είναι φυσιολογικό οποιαδήποτε παρέκκλιση από τη σωστή τεχνική ή θέση να οδηγεί σε τέτοιου είδους προβλήματα.

Οι κακώσεις υπερχρήσης οφείλονται ουσιαστικά στη συσσώρευση βλαβών σε έναν ιστό (π.χ. τένοντα) από επαναλαμβανόμενα μικρά έως μέτρια φορτία.

Η επαναλαμβανόμενη ενέργεια οδηγεί στην εξασθένηση του ανατομικού στοιχείου της άρθρωσης και εφόσον δεν δοθεί επαρκής χρόνος ξεκούρασης, ώστε να επανέλθει, προκαλείται τελικά φλεγμονή της περιοχής. Συνέχιση της δραστηριότητας θα οδηγήσει τελικά σε εκφυλιστικές αλλοιώσεις και χρόνιο πόνο.

Στους αθλητές οι κακώσεις υπερχρήσης εμφανίζονται συνήθως όταν αλλάζουν τον τρόπο, την ένταση ή τη διάρκεια της προπόνησης.

Θα πρέπει να τονιστεί επίσης ότι το άλγος του γόνατος και οι κακώσεις υπερχρήσης είναι ιδιαίτερα συχνά ανάμεσα σε αυτούς που κάνουν ποδήλατο ερασιτεχνικά, με κάθε δεύτερο να αιτιάται για τέτοιου είδους προβλήματα.

Στις κυριότερες παθήσεις του γόνατος που μπορεί να εμφανιστούν σε ποδηλάτες περιλαμβάνονται το σύνδρομο άλγους της επιγονατιδομηριαίας άρθρωσης, το σύνδρομο της λαγονοκνημιαίας ταινίας, τενοντίτιδες του γαστροκνημίου, των οπίσθιων μηριαίων μυών ή του χήνειου πόδα, εκφυλιστικές βλάβες του έξω μηνίσκου και κακώσεις του έσω πλάγιου συνδέσμου.

Από τις παθήσεις αυτές, οι πιο συχνές και συγχρόνως και πιο σημαντικές είναι το σύνδρομο άλγους της επιγονατιδομηριαίας άρθρωσης και το σύνδρομο της λαγονοκνημιαίας ταινίας.

Στο πρώτο σύνδρομο περιλαμβάνονται παθήσεις όπως η τενοντίτιδα του επιγονατιδικού τένοντα, αλλά κυρίως η ευρύτερα γνωστή χονδροπάθεια ή χονδρομαλάκυνση των επιγονατίδων.

Οι ασθενείς διαμαρτύρονται για πόνο στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος, συνήθως σε δραστηριότητες που απαιτούν κάμψη της άρθρωσης, όπως είναι το ανέβασμα ή το κατέβασμα μιας σκάλας, αλλά και έπειτα από πολύωρη καθιστική θέση με τα γόνατα σε κάμψη.

Συχνά ο πόνος συνοδεύεται και από κριγμό, που μπορεί να είναι ακουστός.

Εμφανίζεται στους ποδηλάτες όταν χρησιμοποιούν υψηλές ταχύτητες (μεγάλες αντιστάσεις), η σέλα είναι ρυθμισμένη πολύ χαμηλά ή πολύ μπροστά, οι δισκοβραχίονες είναι πιο μεγάλοι, τα κουμπωτά πεντάλ φέρνουν το πόδι πολύ μπροστά ή, τέλος, εάν υπάρχει κάποια ανισοσκελία.

Λύση στα παραπάνω προβλήματα είναι κατ’ αντιστοιχία η ποδηλασία με χαμηλές αντιστάσεις και γρήγορες περιστροφές (πάνω από 75 περιστροφές ανά λεπτό-rpm), η σωστή ρύθμιση της σέλας, η βράχυνση των δισκοβραχίονων (συνήθως κατά 2,5 cm), η μεταφορά των κουμπωτών πεντάλ στη σωστή θέση, ενώ σε περίπτωση ανισοσκελίας η σέλα θα πρέπει να ρυθμιστεί με βάση το μακρύτερο σκέλος και συγχρόνως να υπάρξει διόρθωση για το βραχύτερο.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της χονδροπάθειας των επιγονατίδων περιλαμβάνει στην οξεία φάση παγοθεραπεία, ανάρροπη θέση του σκέλους και ξεκούραση, ενώ κατά περίπτωση και χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων.

Στη συνέχεια ακολουθεί ισομετρική ενδυνάμωση του τετρακέφαλου μυός και κυρίως της μοίρας του έσω πλατέως, καθώς και διατατικές ασκήσεις των πρόσθιων και οπίσθιων μηριαίων μυών και των μυών της γαστροκνημίας.

Συχνά συνιστάται και η ποδηλασία, κυρίως με τη μορφή προγραμμάτων «spinning» (80-110 rpm).

Το σύνδρομο της λαγονοκνημιαίας ταινίας είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα κάκωσης από υπερχρήση (overuse injury).

Πρόκειται για μια επώδυνη φλεγμονή του ορογόνου θυλάκου, που παρεμβάλλεται μεταξύ του τένοντα της λαγονοκνημιαίας ταινίας (μια παχιά ινώδης ταινία που αρχίζει από το ισχίο και καταλήγει στο γόνατο) και του έξω κονδύλου του μηριαίου οστού ύστερα από επαναλαμβανόμενες κινήσεις κάμψης και έκτασης του γόνατος, όπως συμβαίνει στους ποδηλάτες.

Οι ασθενείς αιτιώνται κυρίως πόνο στην έξω επιφάνεια του γόνατος, καθώς και αίσθημα αναπήδησης στο ίδιο σημείο κατά την κίνηση. Συνήθως είναι αποτέλεσμα είτε ανατομικών διαφοροποιήσεων είτε κακής ρύθμισης του ποδηλάτου.

Η αυξημένη έσω στροφή των κνημών, είτε αυτή οφείλεται σε ανατομικό ιδιαιτερότητα (π.χ. ραιβογονία – τα γόνατα φεύγουν προς τα έξω) είτε οφείλεται σε λάθος ρύθμιση των κουμπωτών πεντάλ, αυξάνει σημαντικά την τάση της λαγονοκνημιαίας ταινίας στο σημείο που διασταυρώνεται με τον έξω μηριαίο κόνδυλο, με αποτέλεσμα τη φλεγμονή στη περιοχή.

Μια ανισοσκελία μπορεί, επίσης, να σχετίζεται με το ανωτέρω σύνδρομο, ενώ και η θέση της σέλας παίζει ρόλο, η τοποθέτηση της οποίας πολύ ψηλά ή πολύ πίσω προκαλεί σημαντική τάση στη λαγονοκνημιαία ταινία.

Η σωστή ρύθμιση του ποδηλάτου σε συνδυασμό με τη μείωση των στροφών ανά λεπτό (περίπου στις 70 rpm) μπορούν να αποτελέσουν τη λύση στο πρόβλημα.

Σε πιο έντονες καταστάσεις χορηγούνται αντιφλεγμονώδη φάρμακα σε συνδυασμό με παγοθεραπεία και διατατικές ασκήσεις της λαγονοκνημιαίας ταινίας και των έξω καθεκτικών συνδέσμων του γόνατος.

Διόρθωση τυχόν ανατομικών παρεκκλίσεων (π.χ. με ορθωτικά πέλματα υποδημάτων) βοηθάει επίσης. Χειρουργική αντιμετώπιση σπανίως απαιτείται.

Συμπερασματικά θα πρέπει να τονιστεί ότι η ποδηλασία αποτελεί ιδανικό είδος γυμναστικής για την άρθρωση του γόνατος.

Θα πρέπει όμως είτε να γίνεται στο πλαίσιο αθλητικής δραστηριότητας είτε σαν ψυχαγωγία, να φροντίζουμε να έχουμε το κατάλληλο ποδήλατο στα μέτρα μας, ώστε σε συνδυασμό με τη σωστή τεχνική να μπορούμε να αντλούμε τα οφέλη, αποφεύγοντας τυχόν προβλήματα από τα γόνατά μας.