Ο διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ-2) ή διαβήτης των ενηλίκων είναι η συχνότερη μορφή σακχαρώδους διαβήτη (90%) και συνήθως εμφανίζεται μετά την ηλικία των 55 ετών. Σε αυτόν τον τύπο διαβήτη δεν παρατηρείται έλλειψη ινσουλίνης, αλλά μια κατάσταση δυσλειτουργίας της ινσουλίνης (ινσουλινική αντίσταση), που σχετίζεται με κληρονομικότητα αλλά και με την υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό (παχυσαρκία). 
Ο διαβήτης αποτελεί την κατά σειρά τέταρτη αιτία θανάτου, καθώς και τον σπουδαιότερο προδιαθεσικό παράγοντα καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών επεισοδίων, τύφλωσης και χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Από τους ενήλικους διαβητικούς, 75%-80% πεθαίνουν τελικά από έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Η συχνότητα του σακχαρώδους διαβήτη στη χώρα μας τριπλασιάστηκε τα τελευταία 30 χρόνια. Μάλιστα, η σύγχρονη επιδημιολογική έξαρση της παχυσαρκίας έχει ευνοήσει την εμφάνιση ενός μεγάλου πληθυσμού νεαρών ατόμων με προδιαβήτη ή ΣΔ-2, μιας ασθένειας που παραδοσιακά αφορούσε μεσήλικες και άτομα της τρίτης ηλικίας.
Υπολογίζεται, λοιπόν, ότι σήμερα πάσχουν από διαβήτη σχεδόν 1.000.000 Έλληνες, από τους οποίους οι περισσότεροι, δυστυχώς, δεν γνωρίζουν καν ότι αντιμετωπίζουν αυτό το μεγάλο πρόβλημα. Από θεραπευτική άποψη, η παχυσαρκία αποτελεί τον κυριότερο τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου για ΣΔ-2, μια και στην ουσία λειτουργεί σαν προθάλαμος για τον διαβήτη. Τελευταία, το ιατρικό ενδιαφέρον έχει κινήσει η διαπίστωση ότι έπειτα από χειρουργική απώλεια βάρους παρατηρείται σημαντική ύφεση ή και ίαση του ΣΔ-2. Μια σειρά από πρόσφατες μελέτες, δημοσιευμένες σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά, δίνουν έμφαση στη δυνατότητα θεραπείας των δυσλιπιδαιμιών και του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, μέσω της βαριατρικής χειρουργικής.
Σε πρώτη ανάγνωση μπορεί να ακούγεται περίεργο. Τόσο οι ασθενείς όσο και οι γιατροί έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε τον σακχαρώδη διαβήτη μια πάθηση που αντιμετωπίζεται στα αρχικά στάδια με τη λήψη αντιδιαβητικών χαπιών, ενώ σε προχωρημένες καταστάσεις με τη λήψη ινσουλίνης. Η πλήρης ίαση της νόσου ή η βελτίωσή της αποτέλεσε ένα παράπλευρο εύρημα της χειρουργικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας.
Αρχικά, περίπου πριν από 40 χρόνια, είχε διαπιστωθεί ότι διαβητικοί ασθενείς που υποβάλλονταν σε επέμβαση γαστρεκτομής για την αντιμετώπιση γαστρικού έλκους, μετεγχειρητικά παρουσίαζαν βελτίωση του διαβήτη. Εκείνη την εποχή δεν δόθηκε η δέουσα σημασία σε αυτό το εύρημα. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, το εύρημα αυτό ξαναήρθε στην επιφάνεια, αυτή τη φορά μέσω της επέμβασης της γαστρικής παράκαμψης για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Tο 1997, τεκμηριωμένα πλέον, ανακοινώθηκε ότι η χειρουργική προκαλεί ίαση του διαβήτη στο 83% των περιπτώσεων και μειώνει το ποσοστό των θανάτων από το 4,5% στο 1% σε σχέση με παχύσαρκους διαβητικούς ασθενείς που επέλεξαν να μη χειρουργηθούν.
Με βάση τα ευρήματα αυτά και άλλοι ερευνητές, κάνοντας ανασκόπηση της εμπειρίας τους, παρουσίασαν παρόμοια αποτελέσματα. Έτσι τον Μάρτιο 2007 συγκεντρώθηκαν στη Ρώμη ειδικοί από όλο τον κόσμο και καθόρισαν τις κατευθυντήριες οδηγίες σε ό,τι αφορά τη χειρουργική αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου ΙΙ. Με αυτόν τον τρόπο, κάτι που διαπιστώθηκε σχεδόν τυχαία, μπήκε στη διαδικασία της σωστής επιστημονικής μεθοδολογίας, προκειμένου να γνωρίζουμε όλοι ότι αυτό που προσφέρεται για την αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη είναι ασφαλές και αποτελεσματικό.
Στη συνέχεια, αναλύοντας περαιτέρω όλο και περισσότερα ευρήματα από διάφορα κέντρα βαριατρικής χειρουργικής, διαπιστώθηκε ότι η βελτίωση της εικόνας του διαβήτη εξαρτιόταν από το είδος της βαριατρικής επέμβασης. Ασθενείς που υποβάλλονταν σε επεμβάσεις γαστρικής παράκαμψης παρουσίαζαν άμεση βελτίωση του διαβήτη και διέκοπταν είτε αμέσως είτε έπειτα από λίγο τη φαρμακευτική αγωγή τους, αφού ήδη τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους είχαν αποκατασταθεί πλήρως. Η βελτίωση, δηλαδή, που παρουσίαζαν δεν εξαρτιόνταν από την απώλεια βάρους, αλλά οφείλονταν στις μεταβολικές και ορμονολογικές αλλαγές που προκαλούσε άμεσα η ίδια η επέμβαση. Αντίθετα, σε ασθενείς που υποβάλλονταν σε περιοριστικού τύπου επεμβάσεις (γαστρικός δακτύλιος, γαστρικό μανίκι) η βελτίωση συνδεόταν αποκλειστικά και μόνο με την απώλεια βάρους και σε περίπτωση επανάκτησης του απολεσθέντος βάρους παρουσίαζαν επανεμφάνιση του διαβήτη. Επιπλέον, οι επεμβάσεις αυτές δεν ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε ασθενείς που είχαν ευρήματα μεταβολικού συνδρόμου, δηλαδή που μαζί με τον διαβήτη παρουσίαζαν κεντρικού τύπου παχυσαρκία, υψηλή χοληστερίνη, τριγλυκερίδια, υπέρταση ή πολυκυστικές ωοθήκες.
Με βάση αυτά τα πολύ ενθαρρυντικά ευρήματα από παχύσαρκους διαβητικούς ασθενείς, αρκετοί ερευνητές άρχισαν να παρουσιάζουν αποτελέσματα από διαβητικούς υπέρβαρους, δηλαδή ασθενείς με δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ) 30-35. Τα ευρήματα ήταν εξίσου ενθαρρυντικά και έτσι το 2010 σε σύνοδο που έγινε στη Νέα Υόρκη αποφασίστηκε ότι ο διαβήτης σε αυτούς τους ασθενείς μπορεί να αντιμετωπιστεί χειρουργικά. Η ένδειξη γίνεται περισσότερο επιτακτική αν οι διαβητικοί αυτής της κατηγορίας παρουσιάζουν συνεχή αύξηση του βάρους και ιδιαίτερα αν αυτό συνοδεύεται από υψηλά επίπεδα χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων, υπέρταση και άπνοια αποφρακτικού τύπου.
Για την επιτυχή εξέλιξη της χειρουργικής αντιμετώπισης του διαβήτη δύο πράγματα είναι σημαντικά. Το πρώτο είναι πότε πρέπει να χειρουργηθεί ένας διαβητικός και το δεύτερο ποια επέμβαση μας εγγυάται καλύτερα αποτελέσματα και περισσότερη ασφάλεια. Σημειωτέον ότι μετά την επέμβαση βελτιώνονται τα συμπτώματα της διαβητικής νευροπάθειας, ενώ σταματά η περαιτέρω εξέλιξη άλλων επιπλοκών του διαβήτη, όπως νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια, περιφερική αγγειοπάθεια.
Τον Μάιο του 2016 στο Κουβέιτ έγινε μια συνάντηση ειδικών απ’ όλο τον κόσμο, στην οποία έλαβα μέρος. Εκεί, ο καθηγητής χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Cleveland και διευθυντής της βαριατρικής κλινικής και κλινικής χειρουργικής θεραπείας του διαβήτη ανακοίνωσε αποτελέσματα, στα οποία η χειρουργική θεραπεία για τον διαβήτη είναι η πρώτη επιλογή ακόμη και σε άτομα με δείκτη μάζας σώματος 27 (ΒΜΙ 27). Και απ’ ό,τι φαίνεται το ΒΜΙ 27 σύντομα θα κατέβει κι άλλο.
Ίδια ήταν και τα συμπεράσματα στο Παγκόσμιο Συνέδριο Χειρουργικής της Παχυσαρκίας και Μεταβολικών Νόσων που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2016 στο Rio της Βραζιλίας και στο οποίο έλαβα ενεργά μέρος. Η παχυσαρκία ονομάστηκε και χαρακτηρίστηκε πλέον χρόνια νόσος. Στο ίδιο συνέδριο ξεχώρισε πλέον η χειρουργική της παχυσαρκίας (βαριατρική) από τη μεταβολική χειρουργική (ΣΔ, υπερλιπιδαιμίες, DIABESITY). Επίσης, πολλές διαβητολογικές εταιρείες παγκοσμίως περιλαμβάνουν στα θεραπευτικά guidelines τους τη χειρουργική θεραπεία. Οι American Diabites Assosiation (ADA), American Assotiation of Clinical Endocrinology (AACE), Diabetes UK, International Diabetes Federation (IDF) και πολλές άλλες προτείνουν τη χειρουργική σαν μία από τις λύσεις για τη θεραπεία του διαβήτη.
Η χειρουργική ομάδα μου ασχολείται με τη χειρουργική θεραπεία του διαβήτη και των μεταβολικών νόσων από το 2010 με πολύ καλά αποτελέσματα. Τα ποσοστά επιτυχίας είναι από 85% έως 90%. Αυτό σημαίνει ότι οκτώ στους δέκα ασθενείς σταματούν τα φάρμακα για τον διαβήτη ή την ινσουλίνη.
Στο Πανελλήνιο Χειρουργικό Συνέδριο, καθώς και στο Πανελλήνιο Διαβητολογικό Συνέδριο τον Νοέμβριο του 2016 στη Θεσσαλονίκη παρουσιάσαμε πρώτοι στην Ελλάδα τα αποτελέσματά μας πέντε ετών στη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 με χειρουργείο σε μη παχύσαρκους ασθενείς (ΒΜΙ 25-32), τα οποία είναι πολύ ενθαρρυντικά.
Παγκοσμίως πλέον είναι αποδεκτό ότι η μεταβολική χειρουργική είναι πιο αποτελεσματική από τη φαρμακευτική και τη life-style παρέμβαση για την απώλεια βάρους, τον έλεγχο του διαβήτη και τη βελτίωση των καρδιομεταβολικών κινδύνων για τουλάχιστον πέντε χρόνια. Αφού, λοιπόν, η χειρουργική μπορεί να δώσει μια μόνιμη λύση στο θέμα του σακχαρώδους διαβήτη τύπου ΙΙ, καθώς και στο καρδιομεταβολικό σύνδρομο οφείλουμε τουλάχιστον να ενημερωθούμε.
Ιωάννης Σ. Τερζής
General-Bariatric and Metabolic Surgeon
Αναπληρωτής Δ/ντής Α’ Χειρουργικής Κλινικής
Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών
Δ/ντής Κλινικής Χειρουργικής Θεραπείας του Διαβήτη
και Μεταβολικών Νόσων Βιοκλινικής Αθηνών