Τι είναι η οξεία οσφυαλγία;

Η οξεία οσφυαλγία είναι ο πόνος στη µέση µε διάρκεια µέχρι 6 εβδοµάδες. Η έντασή της κυµαίνεται από ήπια µέχρι σοβαρή. Ορισµένες φορές µπορεί να κατέρχεται µέχρι την περιοχή των γλουτών ή ακόµη και στους µηρούς. Η αιτία µπορεί να είναι µια έντονη δραστηριότητα (π.χ., µετακόµιση, γενική καθαριότητα) ή τοπικός τραυµατισµός, συνήθως όµως δεν µπορεί να βρεθεί µια προφανής αιτία. Επίσης, µπορεί να εµφανιστεί εντελώς ξαφνικά ή σταδιακά.

Υπολογίζεται ότι το 80% των ανθρώπων θα βιώσει στη ζωή του τουλάχιστον ένα επεισόδιο οξείας οσφυαλγίας, ενώ σε κάθε δεδοµένη στιγµή περίπου το 15% του πληθυσµού πάσχει από οσφυαλγία. Ορισµένοι επιστήµονες πιστεύουν ότι είναι κοµµάτι της ανθρώπινης υπόστασης.

Τι προκαλεί την οξεία οσφυαλγία;

Η ακριβής αιτιολογία της οξείας οσφυαλγίας είναι συνήθως δύσκολο να προσδιοριστεί. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που προκαλούν πόνο: Οι µύες, οι µαλακοί συνδετικοί ιστοί, οι σύνδεσµοι, οι αρθρώσεις µε τις κάψουλες και τον αρθρικό χόνδρο και τα αγγεία. Επίσης, µικρές διατοµές (annulartears) στον µεσοσπονδύλιο δίσκο, που βρίσκεται ανάµεσα στα οστά, µπορεί να προκαλέσουν πολύ ισχυρό πόνο. Ακόµη και αν η βλάβη στους παραπάνω ιστούς είναι πολύ µικρή, η αίσθηση του πόνου µπορεί να είναι πολύ δυνατή.

Όποια και αν είναι η αρχική αιτία, µια αλληλουχία γεγονότων συµβαίνει που οδηγεί στο αίσθηµα της οσφυαλγίας. Εκκρίνονται χηµικές ουσίες, που αφενός ερεθίζουν τις νευρικές ίνες πόνου της περιοχής που µεταφέρουν το αίσθηµα πόνου στον εγκέφαλο και αφετέρου προκαλούν φλεγµονή και οίδηµα (πρήξιµο) της περιοχής, που, επίσης, συµβάλλει στον πόνο. Αυτή η φλεγµονή µπορεί να διαρκέσει µέρες ή και εβδοµάδες.

Σχεδόν πάντοτε συνυπάρχει µυϊκός σπασµός, που οδηγεί το σώµα να γέρνει προς τη µια πλευρά. Τέλος, η ροή αίµατος στην περιοχή είναι επίσης διαταραγµένη, µε αποτέλεσµα να µην πηγαίνουν θρεπτικές ουσίες και οξυγόνο και να µην αποµακρύνονται οι βλαβερές ουσίες.

Πόσο διαρκεί η οσφυαλγία;

Τα καλά νέα είναι ότι ακόµη και αν δεν βρεθεί αιτιολογία, ο οξύς πόνος συνήθως υποχωρεί αυτόµατα και οι ερεθισµένοι ιστοί επουλώνονται. Περίπου το 50% των επεισοδίων υποχωρεί σε δύο εβδοµάδες και το 80% στις έξι εβδοµάδες. ∆υστυχώς, δεν µπορεί να γίνει κάποια πρόβλεψη για το πόσο θα κρατήσει. Πολύ δυνατές οσφυαλγίες µπορεί να υποχωρήσουν σε λίγες µέρες και αντίστροφα ήπια ή µέτρια συµπτώµατα µπορεί να κρατήσουν για εβδοµάδες. Παρ’ όλα αυτά, έως και το 30% θα έχει και άλλα επεισόδια στο µέλλον ή θα αναπτύξει µόνιµο πόνο.

Είναι επικίνδυνη η οξεία οσφυαλγία;

Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ακίνδυνη. Υπάρχουν όµως σπανιότερες περιπτώσεις που µπορεί να κρύβεται κάτι σοβαρότερο, όπως λοίµωξη, κάταγµα ή κακοήθεια. Αυτό είναι πιο συνηθισµένο σε ασθενείς >50 µε πρώτο επεισόδιο οσφυαλγίας, µε ιστορικό κακοήθειας, πόνο κατά την ξεκούραση, νυχτερινό πόνο, τραύµα της περιοχής µε συνοδό πυρετό, µε ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη, κατανάλωσης αλκοόλ ή ναρκωτικών, ανοσοκαταστολή, µακροχρόνια χρήση κορτιζόνης ή οστεοπόρωση.

Πόνος που επεκτείνεται στα πόδια (ισχιαλγία), µυϊκή αδυναµία (δυσκολία βάδισης στις µύτες ή πτέρνες) ή διαταραχές της λειτουργίας του εντέρου και κυρίως του ουροποιητικού χρήζουν άµεσης ιατρικής εκτίµησης. Τέλος, για όλες τις περιπτώσεις που ο πόνος διαρκεί πάνω από 6 εβδοµάδες επιβάλλεται η ιατρική εξέταση.

Πώς θεραπεύεται;

Η καλύτερη οδηγία είναι να παραµένετε όσο ενεργοί µπορείτε να αντέξετε. Υπάρχει η φυσική τάση για περιορισµό της δραστηριότητας και κατάκλιση, κάτι που επικρατούσε και στον ιατρικό κόσµο µερικές δεκαετίες πριν. Η φυσική δραστηριότητα όµως βοηθάει την αιµάτωση της πάσχουσας περιοχής µε οξυγόνο και θρεπτικά στοιχεία, αναστέλλει τη φλεγµονή και βελτιώνει το µυϊκό σπασµό. Η καθηµερινή άσκηση, όπως το περπάτηµα και ιδανικά το κολύµπι σε πιο χαλαρό ρυθµό, είναι εφικτή για κάθε ασθενή και µετά το τέλος τα συµπτώµατα είναι πολύ βελτιωµένα. Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια της άσκησης εκκρίνονται φυσικά παυσίπονα από το σώµα µας (ενδορφίνες).

Πιο έντονες δραστηριότητες, όπως άρση βαρών και αθλήµατα επαφής, καλό είναι να αποφευχθούν στην οξεία φάση. ∆ιατατικές ασκήσεις µπορούν να γίνουν µέχρι του σηµείου που ο πόνος αυξάνει. Τοπική εφαρµογή κρύων ή θερµών επιθεµάτων ανακουφίζει προσωρινά, αλλά δεν επηρεάζει τη µακροπρόθεσµη βελτίωση.

• Φαρµακευτική αγωγή: Η παρακεταµόλη και τα µη στεροειδή αντιφλεγµονώδη φάρµακα (ΜΣΑΦ) προσφέρουν ανακούφιση από τον πόνο. Επιπλέον, τα ΜΣΑΦ έχουν και αντιφλεγµονώδη δράση, αναστέλλοντας τη διαδικασία που περιγράφτηκε προηγουµένως. Θα πρέπει να συνταγογραφούνται από τον γιατρό σας, λαµβάνοντας υπ’ όψιν το ατοµικό ιστορικό σας και τις πιθανές παρενέργειές τους. Τα µυοχαλαρωτικά, παρά την ονοµασία τους, δεν χαλαρώνουν τους µυς, αλλά ασκούν κεντρική δράση και προκαλούν γενικότερη χαλάρωση, σωµατική και συναισθηµατική, βελτιώνοντας και τον ύπνο.
  Τα ναρκωτικά, όπως η κωδεΐνη, προσφέρουν ισχυρή ανακούφιση, αλλά εξαιτίας των πολλών παρενεργειών και του κίνδυνου εθισµού πρέπει να χορηγούνται µόνο µε ιατρική συνταγή και για σύντοµο διάστηµα.

• Άλλες θεραπείες: Υπέρηχοι, ηλεκτροδιέγερση, έλξεις, κινητοποίηση, χειροπρακτική και βελονισµός µπορούν να προσφέρουν ανακούφιση, αν και δεν έχει αποδειχτεί το όφελός τους µακροπρόθεσµα.
  Αν ο πόνος είναι ισχυρός και η συµµετοχή σε δραστηριότητες δύσκολη, είναι χρήσιµη η συµβολή του φυσικοθεραπευτή στην εκπαίδευση και συµβουλευτική για την αποκατάσταση της κίνησης, την επάνοδο σε δραστηριότητες, την πρόληψη επιδείνωσης και την εκπαίδευση σωστής στάσης την ηµέρα και στον ύπνο.

• Εγχύσεις στεροειδών: ∆εν θεωρούνται ενδεικνυόµενη θεραπεία στην οξεία, µη επιπλεγµένη οσφυαλγία.

Συµπερασµατικά

Η οξεία οσφυαλγία είναι στις περισσότερες περιπτώσεις µια καλοήθης κατάσταση που θεραπεύεται από µόνη της.

Στις περιπτώσεις όµως που τα συµπτώµατα είναι έντονα και δεν υποχωρούν έπειτα από 6 εβδοµάδες, σε περιπτώσεις πολλαπλών διαδοχικών επεισοδίων και στις περιπτώσεις που υπάρχει υπόνοια για κάτι σοβαρότερο, όπως προαναφέρθηκε, ενδείκνυται η ιατρική εξέταση από ειδικό νευροχειρουργό. Έπειτα από λεπτοµερές ιστορικό, απεικονιστικό έλεγχο και κλινική εξέταση, και αφού αποκλειστούν σοβαρότερες αιτίες ή χειρουργική ένδειξη, ο στόχος είναι µε φυσικοθεραπεία και φυσική άσκηση ο ασθενής να επιστρέψει στην καθηµερινότητα και να ενισχύσει όσο γίνεται τους µυς του κορµού (κοιλιακούς – ραχιαίους).

Η χειρουργική επέµβαση, τέλος, είναι περιορισµένη σε µια µικρή µειοψηφία που είτε έχει κάποιο υπόβαθρο που προκαλεί την οσφυαλγία (µεταστατική νόσος, όγκος, δισκίτιδα, οστεοπόρωση, κάταγµα κ.λπ.) είτε λόγω δοµικού προβλήµατος επιβάλλεται η σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης, όπως στη σπονδυλολίσθηση και τη σπονδυλόλυση.

Γεώργιος Χ. Σταµατόπουλος
Νευροχειρουργός,
Επιστηµονικός Συνεργάτης Βιοκλινικής Θεσσαλονίκης