Παιδιατρική παρακολούθηση θηλαζόντων νεογνών και βρεφών

Σε συνέδριο που πραγµατοποιήθηκε στο Ρότερνταµ, υπό την αιγίδα της European LactationConsultants Association σε συνεργασία µε την Academy of BreastfeedingMedicine, παρουσιάστηκαν δύο οµιλίες µου, µε θέµατα που αφορούν την παιδιατρική παρακολούθηση θηλαζόντων νεογνών και βρεφών. 

Η εκπαίδευση των επαγγελµατιών υγείας που υποστηρίζουν την προσπάθεια των ζευγαριών στον θηλασµό έχει αναδειχθεί σε µείζον θέµα τα τελευταία χρόνια. Πλαισιώνεται από εθνική πρωτοβουλία, υποστηριζόµενη από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, µε στόχο την αύξηση του ποσοστού των θηλαζόντων βρεφών στη χώρα µας.

Στην καθηµερινή νεογνολογική και παιδιατρική πράξη απαντάται πλειάδα καταστάσεων που εκλαµβάνονται συχνά ως αιτία διακοπής του θηλασµού, ενώ µε βάση την τρέχουσα επιστηµονική τεκµηρίωση µπορούµε να υποστηρίξουµε τη γαλουχία, κάνοντας ελάχιστες µόνο παρεµβάσεις.

Είναι πλέον εφικτό να υπερβούµε προβλήµατα που µπορεί να εµφανιστούν σε καταστάσεις όπως η υπερχολερυθριναιµία, η ανάγκη νοσηλείας ενός νεογνού, η ύπαρξη υποκείµενης νόσου και η ανάγκη λήψης φαρµακευτικής αγωγής από τη µητέρα. Η µέριµνα των παιδιάτρων είναι να υποστηριχθεί η παραγωγή γάλακτος και αντίστοιχα η σίτιση του νεογνού να γίνει µε την κατάλληλη µέθοδο, ώστε να είναι εφικτή η µετάβαση σε αποκλειστικό µητρικό θηλασµό.

Επιπλέον ορισµένα ανατοµικά θέµατα που µπορεί να εµφανίσει ένα νεογνό, όπως παρουσία βραχέος χαλινού, σχιστιών ή µακρογλωσσίας, προκαλούν ανησυχία στα ζευγάρια που επιθυµούν να θηλάσει το νεογνό τους. Αντίστοιχα, µπορεί να προβληµατίσει η διαπίστωση υπερτονίας ή υποτονίας σε ένα νεογνό ή η διάγνωση ορισµένων συνδρόµων. Για καθεµία από τις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν, µε την κατάλληλη στρατηγική και την επιλογή των αντίστοιχων εργαλείων σίτισης είναι εφικτή η υπέρβαση του προβλήµατος.

Επιπλέον, ζητήµατα τα οποία καθιστούν απαραίτητη τη νοσηλεία του νεογνού ή του βρέφους, όπως προωρότητα, λοίµωξη ή καρδιοπάθεια, συνήθως περιγράφονται ως καταστάσεις µη συµβατές µε τον θηλασµό. Τα νεογνά στις περιπτώσεις αυτές έχουν αυξηµένες θερµιδικές ανάγκες, οπότε η ενίσχυση του µητρικού γάλακτος µε στόχο την τροποποίηση της θερµιδικής και πρωτεϊνικής περιεκτικότητάς του µας επιτρέπουν να πετύχουµε επαρκή σωµατική αύξηση, χωρίς την ανάγκη χορήγησης υποκατάστατου του µητρικού γάλακτος.

Χορήγηση φαρµακευτικής αγωγής

Όσον αφορά την ανάγκη χορήγησης φαρµακευτικής αγωγής στη µητέρα, η βιβλιογραφία αλλά και η διαδικτυακή διάθεση βάσεων δεδοµένων επιτρέπουν είτε την ασφαλή χρήση σκευασµάτων είτε την απαραίτητη πρόταση εναλλακτικής αγωγής. Ο αριθµός των φαρµάκων που έχει αποδειχθεί ότι είναι ασφαλή προκαλεί εντύπωση, ενώ στο παρελθόν η χρήση τους συνεπάγονταν διακοπή της γαλουχίας. Αντίστοιχα, για όσα σκευάσµατα αποδεδειγµένα αντενδείκνυνται στον θηλασµό είναι δυνατόν να υπολογιστεί το απαραίτητο χρονικό διάστηµα κατά το οποίο πρέπει να γίνει διακοπή της σίτισης µε µητρικό γάλα. Λαµβάνονται υπ’ όψιν τα φαρµακοτεχνικά και φαρµακοδυναµικά χαρακτηριστικά της κάθε ουσίας, όπως ο χρόνος ηµίσειας ζωής, το ποσοστό έκκρισης στο µητρικό γάλα και το ποσοστό σύνδεσης µε τα λευκώµατα.

Παραµονή στο µαιευτήριο

Κατά τη διάρκεια της παραµονής στο µαιευτήριο τα νεογνά εµφανίζουν µικρή απώλεια βάρους, ενώ κατά τη συνέχεια ανακτούν και ξεπερνούν το βάρος γέννησης. Η κατάσταση αυτή, ενώ είναι φυσιολογική, προκαλεί ανησυχία στους γονείς. Με βάση τη διαθέσιµη τεκµηρίωση, είναι δυνατόν να γίνει διάκριση των περιπτώσεων στις οποίες η απώλεια βάρους συµβαίνει στο πλαίσιο του φυσιολογικού. Αυτό επιτυγχάνεται µε τη χρήση ειδικών δηµοσιευµένων διαγραµµάτων, που απεικονίζουν το αποδεκτό ποσοστό απώλειας βάρους σε σχέση µε την ηλικία των νεογνών, ανάλογα µε τη διενέργεια καισαρικής τοµής ή κολπικού τοκετού.

Η οµάδα που είναι επιφορτισµένη µε τη φροντίδα των νεογνών (µαία – νεογνολόγος) µπορεί να παρέµβει µόνο εφόσον είναι απαραίτητο, µε εστιασµένη, πρόσθετη φροντίδα και υποστήριξη του µητρικού θηλασµού, στις περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται ότι υπάρχει αυξηµένος ρυθµός απώλειας βάρους. Η εξατοµίκευση της διαχείρισης των περιπτώσεων έχει ως πλεονέκτηµα την αποτροπή των περιπτώσεων στις οποίες δεν έχουµε πετύχει την επάρκεια της σίτισης, ενώ παράλληλα εκµηδενίζεται η πιθανότητα άσκοπης χορήγησης υποκατάστατου µητρικού γάλακτος. Αυτός είναι και ο στόχος της νοµοθετικής ρύθµισης κατά το τελευταίο έτος, µε βάση την οποία καθιερώνεται η ανάγκη ενυπόγραφης δήλωσης από τον θεράποντα νεογνολόγο, µε την οποία τεκµηριώνεται ιατρικά η ανάγκη χορήγησης υποκατάστατου του µητρικού γάλακτος. Αφενός, λοιπόν, γίνεται ασφαλέστερη η περιγεννητική ιατρική πρακτική, αφετέρου ελαχιστοποιούνται οι παρεµβάσεις, όπου αυτές δεν είναι απαραίτητες.

Ρυθµός πρόληψης βάρους

Η σηµασία του ρυθµού πρόσληψης βάρους παραµένει και στη συνέχεια της νεογνικής και βρεφικής ηλικίας. Στη νεότερη διαθέσιµη έκδοση των βιβλιαρίων υγείας των παιδιών έχουν ενσωµατωθεί τα διαγράµµατα αύξησης τα οποία είναι απαραίτητα κατά την παρακολούθηση των βρεφών και των νηπίων και ιδιαίτερα τα προτεινόµενα από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (WHO). Στις περιπτώσεις ανεπαρκούς πρόσληψης βάρους ή ακόµη και στασιµότητας βάρους, µε την αποτύπωση των παιδιατρικών σωµατοµετρικών µετρήσεων σε κατάλληλα διαγράµµατα, µπορεί ο παιδίατρος να διευκολυνθεί στη διάκριση των περιπτώσεων όπου είτε πιθανολογείται η ύπαρξη προβλήµατος στον θηλασµό είτε υπάρχει η υποψία υποκείµενης νόσου στο βρέφος. Η σηµασία της διάκρισης αυτής έγκειται και εδώ στην αποφυγή άσκοπης χορήγησης υποκατάστατου µητρικού γάλακτος ή στερεών, ενώ ταυτόχρονα γίνεται έγκαιρα η αναγνώριση νοσηρών καταστάσεων που, αν δεν αντιµετωπιστούν επαρκώς, θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του βρέφους.

Η σωστή πλαισίωση του θηλασµού κατά τη διάρκεια της παραµονής στο µαιευτήριο, αλλά και στη συνέχεια, κατά τη βρεφική ηλικία, αποτελεί υποχρέωση όλων των παιδιάτρων και νεογνολόγων. Η φαρέτρα των επαγγελµατιών υγείας διαθέτει πλέον τα κατάλληλα εφόδια τα οποία διευκολύνουν το έργο τους, καθιστώντας το ασφαλές, όπως προστάζει η τρέχουσα επιστηµονική τεκµηρίωση, ενώ ταυτόχρονα αποφεύγονται παρεµβάσεις που πιθανόν να προκαλέσουν δυσκολίες στη µετέπειτα πορεία του θηλασµού.

Παναγιώτης Μαυρίδης
Παιδίατρος – Νεογνολόγος,
Επιστηµονικός Συνεργάτης ΒιοΚλινικής Θεσσαλονίκης